زبانشناسی‌شناختی: الگوی شناختی چشم در بوستان سعدی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد زبان‌شناسی همگانی دانشگاه اصفهان

2 دانشیار گروه زبان‌شناسی و زبان‌های خارجی دانشگاه اصفهان

چکیده

در مطالعة حاضر که تلاشی میان­رشته­ای در حوزه­های ادبیات و زبان‌شناسی شناختی است تعامل استعاره، شناخت، بدن و فرهنگ بررسی می­شود. در این مقاله پاره­ای از عبارات مبتنی بر واژة چشم (دیده) در بوستان سعدی براساس رویکرد زبان‌شناسی ­شناختی تجزیه‌وتحلیل می­شود. بررسی داده­ها نشان می­دهد که چشم (دیده)، به شکل واژه­ای زایا در تجسم ذهن فارسی­زبانان از طریق یک الگوی شناختی مشارکت دارد و در آن به مفهوم­پردازی «احساسات» (عشق، تمایل، شادی، حسادت)، «قوای ذهنی» (دانستن، درک‌کردن،  فکرکردن)، «ارزش‌های فرهنگی» (احترام، مهمان­نوازی)، «ویژگی‌های شخصیتی» (حرص، بی­رحمی) و «پدیده­های محسوس و جسمانی» (مرگ، زمان) می­پردازد. نتایج همچنین نشان­دهندة حضور قالب­های شناختی استعاره، طرحواره­های تصویری و مجاز در این مفهوم‌پردازی است. نیز تصور بشر پیرامون ساختار بدن و وظایف اعضای آن در تعامل با الگوهای فرهنگی مصدری برای ظهور استعاره و مجاز مفهومی در هر زبان محسوب می­شود

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Cognitive Linguistics: A cognitive model of ‘eye’ in Bustan-e Sa’di

نویسندگان [English]

  • Soleimān Ghāderi Najaf Ābādi 1
  • Mohammad Amoozāde 2
  • Manoochehr Tavāngarzāde 2
چکیده [English]

It was an interdisciplinary research in the fields of literature and cognitive linguistics in which the interaction among the metaphor, cognition, body and culture was investigated. In this paper, some eye-based phrases of Bustan-e Sa’di have been analyzed based on cognitive linguistics approach. The data analysis showed that eye is a prototypical body organ which embodies the Persian speakers’ mind via a cultural pattern. It conceptualizes a number of various concepts including emotions (e.g. love, desire, happiness, envy), mental faculties (e.g. knowing, understanding, thinking), cultural values (e.g. respect, hospitality), character traits (e.g. greed, cruelty), and physical states (e.g. death, pass of time). The results also showed that such conceptualization involves cognitive elements such as conceptual metaphors, image schemas and metonymy. The present study also demonstrated that in any language, whenthe human imagination of the body structure and the function of its organs interact with cultural patterns, the metaphor and conceptual metonymy appears.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Body Metaphors
  • Cognitive Pattern
  • Bustan-e Sa’di
  • Embodiment
  • Cognitive Linguistics
  • دهخدا، ع. ا. 1325. لغت‌نامۀ دهخدا، تهران: دانشگاه تهران.

    راسخ­مهند، م. و م. شمس­الدینی. 1391. «طبقه­بندی معنایی اصطلاحات فارسی از دیدگاه زبان‌شناسی شناختی». ادب‌پژوهی، (20): 11-32.

    سعدی، م. 1369. بوستان، تصحیح و توضیح غ. ح. یوسفی. تهران: خوارزمی.

    صراحی، م. ا. 1391. بررسی مقابله­ای استعاره­های زبان‌های فارسی و انگلیسی براساس نظریۀ استعاره‌های مفهومی. پایان­نامۀ دکتری، دانشگاه اصفهان.

    عمید، ح. 1389. فرهنگ فارسی عمید، تهران: راه رشد.

    قادری، س. 1391. شعرشناسی شناختی: تحلیل پاره­ای از استعارات برگرفته از عضوهای بدن در بوستان سعدی. پایان­نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان.

    قادری، س. و م. توانگر. 1391. «کاربرد استعاره در زبان فارسی: عضوهای بدن، ظروفی برای احساس». مجموعۀ مقالات سومین هم­اندیشی معنی­شناسی، تهران: اهورا. 55 -71.

    Barcelona, A. 1997. Clarifying and Applying the Notions of Metaphor and Metonymy within Cognitive Linguistics. Atlantis. 1-19, 21-48.

    ـــــــــــــــــــــــ, 2000. On the plausibility of claiming a metonymic motivation for conceptual metaphor. In A.Barcelona (ed.), Metonymy and metaphor at the crossroads, Volume in the Topics in English Linguistics series. 31-58. Berlin: Mouton de Gruyter.

    Croft, W. &A.Cruse. 2004. Cognitive Linguistics. Cambridge: Cambridge University.

    Gibbs, R. W. Jr.1999. Taking metaphor out of our heads and putting it into the cultural world. In R. W. Jr Gibbs&G. J.Steen (eds.), Metaphor in Cognitive Linguistics. 145–166. Amsterdam: John Benjamins.

    Heine, B., U.Claudi, &F.Hünnemeyer .1991. Grammaticalization: A Conceptual Framework. Chicago: The University of Chicago.

    Johnson, M. 1987. The Body in the Mind: The Bodily Basis of Meaning, Imagination, and Reason. Chicago: The University of Chicago.

    Kovecses, Z. 1990. Emotion Concepts. New York: Springer Verlag.

    ـــــــــــــــــــــــ, 1995. The Container Metaphor of Anger in English, Chinese Japanese, and Hungarian. In Z.Radman (ed.), From a Metaphorical point of View: A Multidisciplinary Approach to the Cognitive Content of Metaphor. 117-145. Berlin, New York: Mouton de Gruyter.

    ـــــــــــــــــــــــ,  1999. Metaphor: Does it constitute or reflect cultural models?.In R. W. Jr.Gibbs &G. J.Steen (eds.), Metaphor in Cognitive Linguistics. 167–188. Amsterdam: John Benjamins.

    ـــــــــــــــــــــــ,  2000. Metaphor and Emotion: Language, Culture and Body in Human Feeling. Cambridge: Cambridge University.

    ـــــــــــــــــــــــ, 2010. Metaphor: A Practical Introduction. Oxford: Oxford
    University.

    Lakoff, G. 1987. Women, Fire, and Dangerous Things: What Categories Reveal about the Mind. Chicago: University of Chicago.

    ـــــــــــــــــــــــ, 1993. The metaphor system and its role in grammar. In K.Beals, G.Cooke, D. Kathman, S. Kita, K. McCullough &D.Testen, (eds.), What We Think, What We Mean, and How We Say It: Papers from the Parasession on the Correspondence of Conceptual, Semantic and Grammatical Representations. 217–241. Chicago: Chicago Linguistic Society.

    Lakoff, G. &M.Johnson. 1980. Metaphors We Live By. Chicago: University of Chicago.

    Lakoff, G. &M.Johnson1999. Philosophy in the Flesh: The Embodied Mind and its Challenge to Western Thought. New York: Basic Books.

    Lakoff, G., J.Espenson &A.Goldberg. 1991. Master Metaphor List. Berkeley: University of California, Cognitive Linguistics Group.

    Lakoff, G. &M.Turner. 1989. More Than Cool Reason: A Field Guide to Poetic Metaphor. Chicago: University of Chicago.

    • ·Mark Johnson (footballer) (born 1978), Australian rules footballer Mark Johnson (hockey player) (born 1957)


    ..... Click the link for more information. Mark Johnson may refer to: Academics and scientists

    Mark Johnson (professor), philosophy professor SportsMaalej, Z. 2008. The heart and cultural embodiment in Tunisian Arabic. In F.Sharifian, R.Dirven, N.Yu &S.Niemeier (eds.). Culture, body, and language: Conceptualizations of internal body organs across cultures and languages. 395-428. Berlin: Mouton de Gruyter. 

    ـــــــــــــــــــــــ,  2011. Figurative dimensions of 3ayn ‘eye’ in Tunisian Arabic. In Z. Maalej&N.Yu (eds.), Embodiment via body parts: Studies from various languages and cultures. 213-240. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins.

    Panther, K.&G.Radden (eds.). 1999. Metonymy in Language and Thought. Amsterdam: John Benjamins.

    Pena, S.2001. A cognitive approach to the role of body parts in the conceptualization of emotion metaphors.  Revista de filología. 17, 245-260.

    Sharifian, F. 2008. Conceptualizations of del ‘heart-stomach’ in Persian. In F.Sharifian, R. Dirven,N.Yu &S.Niemeier (eds.), Body, culture, and language: Conceptualisations of heart and other internal body organs across languages and cultures. 247-267. Berlin/New York: Mouton De Gruyter.

    ـــــــــــــــــــــــ,  2011. Conceptualisations of cheshm ‘eye’ in Persian”. In Z.Maalej &N.Yu (eds.) Embodiment via Body Parts: Studies from Various Languages and Cultures.197-211. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins.

    Stefanowitsch, A. 2004. Happiness in English and German: A metaphorical-pattern analysis. In M.Achard &S.Kemmer (eds.), Language, Culture, and Mind. 137-149. Stanford, Calif: CSLI (Center for the Study of Language and Information).

    Sweetser, E. 1990. From Etymology to Pragmatics: Metaphorical and Cultural Aspects of Semantic Structure. Cambridge: Cambridge University.

    Yu, N. 2002. Body and emotion: Body parts in Chinese expression of emotion. Pragmatics and Cognition, 10 (1): 341–367.

    ـــــــــــــــــــــــ,  2003. Metaphor, body, and culture: The Chinese understanding of gallbladder and courage. Metaphor and Symbol, 18 (1): 13–31.

    ـــــــــــــــــــــــ, 2004. The eyes for sight and mind. Journal of Pragmatics, 36(4): 663–686.

    ـــــــــــــــــــــــ, 2008. Metaphor from body and culture. In Gibbs R.(ed.),The Cambridge Handbook of Metaphor and Thought. 247–261. Cambridge: Cambridge University.