مفهوم‌سازی فعل «shekanen» (شکستن) در کُردی کلهری: رویکرد شناختی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته زبان انگلیسی و زبان‌شناسی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران.

2 دانشیار زبان‌شناسی، گروه زبان و ادبیات انگلیسی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران.

چکیده

از بین انواع روابط واژگانی، چند­معنایی جایگاه مهمی در حوزۀ معنا دارد، چون زایایی معنا و گسترش مفاهیم، به­طور چشمگیری، در نتیجۀ کارکرد چند­معنایی محقق می­شود. پژوهش حاضر با هدف مفهوم‌سازی فعل «شکانن» (شکستن) در کُردی کلهری براساس انگارۀ چند­معنایی اصولمند ایوانز و گرین (2006) در رویکرد شناختی انجام گرفته‌است. بدین منظور، در این پژوهشِ کیفی، داده­ها به دو روش اسنادی و مصاحبه­ای به­ترتیب از کتاب ضرب­المثل­های کُردی (جعفرزاده، 1385)، مصاحبه با گویشوران کُرد­زبان گویش کلهری و مکالمۀ روزمرۀ آنها گردآوری و به روش توصیفی-تحلیلی واکاوی شد. نتایج نشان داد که مفهوم اولیۀ این فعل، «شکستن» است و در شبکۀ معنایی آن سی­وشش معنای متمایز، همچون «تکه کردن»، «نصف کردن»، «ترکیدن»، «کاهش یافتن»، «زیان رساندن»، «درد گرفتن» و امثال آن هست که این معانی در هفت خوشۀ معنایی قرار می­گیرند. معانی متمایز با خوشه­های معنایی آنها در یک شبکۀ معنایی ترسیم شد. بازنمایی مفهومی فعل در کُردی کلهری ازمنظر شناختی دانش ما را درمورد درک و فهم معانی آن­ کامل­تر و به پویایی دستور زبان کُردی کلهری کمک می­نماید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


باطنی، محمدرضا . 1385. زبان و تفکر. تهران: آگاه.
جعفرزاده، جعفر. 1385. ضرب­المثل­های کردی. کرمانشاه: طاق­بستان.
حاتمی، فاطمه؛ بهزاد، رهبر؛ طاهری اسکوئی، مرجان؛ واعظی، هنگامه، و امیر ارجمندی، نازنین. 1400.  چند­معنایی افعال کنشی «خواردن»­، «شوردن» و «نیشتن» در گویش کردی کلهری براساس معنی­شناسی شناختی. زبان­شناسی گویش­های ایرانی. 6­(2): 132-101
حضرتی، یوسف. 1396. بررسی چند­معنایی در زبان ترکی آذربایجانی در چارچوب معنی­شناسی شناختی: فعل دیداری /baqmaq/ (نگاه کردن)­. دومین کنفرانس بین­المللی ادبیات و زبان‌شناسی. تهران: دانشگاه پیام نور.
دهقان، مسعود. 1397. بررسی معنایی حروف اضافۀ  /la /،  / / ، /­/، // در کُردی براساس رویکرد شناختی. جستارهای زبانی، 9­ (3): 1-33.
دهقان، مسعود و پروینی­راد، زهرا. 1398. چند­معنایی حروف ربط در زبان فارسی. جستارهای زبانی، 10 (3): 191-212
دهقان، مسعود و کرمی، عطیه. 1398. قالب­های معنایی فعل «شکستن» براساس انگارۀ معنی­شناسی قالبی. پژوهش­های زبان­شناسی تطبیقی، 9­ (18): 21-43.
رزمدیده، پریا و شاهی راویز، محمدحسن. 1400. بررسی چند­معنایی فعل­های مرکب فارسی با همکرد گرفتن براساس نظریۀ صرف ساختی. زبان­شناسی گویش­های ایرانی، 6­ (2): 213-252.
روشن، بلقیس و عباسی، بیستون. 1393. مقایسۀ مدل‌های ذهنی گویشوران فارسی‌زبان و هورامی‌زبان (بررسی موردی فعل خوردن). مطالعات زبان‌ها و گویش‌های غرب ایران، 1(4): 31-52.
کریمی، آمنه؛ کریمی دوستان، غلامحسین و گوهری، حبیب. 1400. چند­معنایی فعل­های /­xesen/ «انداختن» و // «افتادن» در کُردی ایلامی از منظر معنی­شناسی شناختی. مطالعات زبان­ها و گویش­های غرب ایران، 9­ (4): 105-128.
کریمی­دوستان، غلامحسین و روحی بیگی، زهرا. 1395. بررسی چند­معنایی فعل سبک (زدن) از دیدگاه شناختی.  جستارهای زبانی، 7­ (3): 129-148.
لیکاف، جورج. 1390.  استعاره. مترجم: کورش صفوی. تهران: سورۀ مهر.
Evans V. Green M. Cognitive Linguistics. vol. 1. Edinburgh: Edinburgh University Press; 2006.
Evans, V.  Tyler A. Spatial experience, lexical structure and motivation: the case of in. In G. Radden and K. Panther (eds.). Studies in Linguistic Motivation. pp. 157–192. Berlin: Mouton de Gruyter; 2004b
Family N. Explorations of semantic space: The case of Light verb constructions in Persian. Linguistics Ph.D.  Dissertation. Paris: EHESS; 2006.
Fillmore C. J. Frame Semantics. In the Linguistic Society of Korea (ed.). Linguistics in the Morning Calm. Seoul: Hanshin; 1982: 111-137.
Geeraerts D. A Rough Guide to Cognitive Linguistics. In: D. Geeraerts (ed). Cognitive Linguistics: Basic Readings. Berlin & New York: Mouton de Gruyter; 2006.
Lakoff G. Women, Fire, and Dangerous Things: What Categories Reveal about the Mind. Chicago: Chicago University Press; 1987.
Langacker R. W. Foundations of Cognitive Grammar. vol. 1: Theoretical Prerequisizes. Standford: Standford University Press; 1987.
Lee D. Cognitive Linguistics, An Introduction. Oxford: Oxford University Press; 2001.
Miller G. A. Fellbaum C. Semantic Networks of English. Cognition. 1991; 41(2): 197-229.
Saeed J.I. Semantics, Oxford: Blackwell; 1997.
Sgstrom S. From Vision to Cognition: A Study of Metaphor and Polysemy in Swedish. Gteborg: Gteborg  University; 1998.
Vanhove M. Towards a Typology of Semantic Associations. Berlin: Mouton de Gruyter; 2008.
Tchizmarova I. k. A Cognitive Linguistics Analysis of the Bulgarian Verbal Prefixes. Jezitoslovle, 2012; 219-260.