واژه‌‌های فریبکار در فارسی کرمانشاهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.

چکیده

یکی از مقوله‌های زبان‌شناسی یک­صدسال اخیر حوزۀ واژه‌های فریبکار است. این اصطلاح به معنی واژه‌های به‌ظاهر یکسان، اما در معنی متفاوتی است که در یک زبان یا در میان دو زبان به‌کار می‌رود و بی‌توجهی به دو معنی واژه، باعث اختلال معنی می‌شود. فارسی کرمانشاهی از لهجه‌های زبان فارسی است که در طول سده‌ها در شهر کرمانشاه در کنار کردی کرمانشاهی به‌کار رفته‌است. به دلایل گوناگون در این لهجه واژه‌ها، عبارت‌ها یا جمله‌هایی وجود دارد که در فارسی معیار به معنی دیگری به‌کار رفته‌اند. در نوشتار حاضر پس از بیان تعریف، تاریخچه و ویژگی‌های واژه‌های فریبکار، نمونه‌هایی از آن در فارسی کرمانشاهی استخراج و تحلیل شده‌است. یافته‌های پژوهش نشان‌دهندۀ آن است که از واژه‌های فریبکار بررسی‌شده این نوشتار، 65 درصد واژه‌ها گسترش معنایی و 25 درصد آن فروکاست معنایی داشته‌است. از حیث کاربردهای بیانی بیشترین کاربرد از آن مشابهت (32.5 درصد) و پس از آن، مربوط به مجاز کل و جزء (15درصد) است. از منظر روابط معنایی بیشترین بسامد (32.5 درصد) ازآنِ رابطۀ تناسب و کمترین آن مربوط به تضاد (7.5 درصد) است.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اسدی طوسی. 1354. گرشاسب‌نامه. به اهتمام حبیب یغمایی. چ2. تهران: طهوری.
اکبری شالچی، امیرحسین. 1386. «واژه‌های فریبکار در فارسی افغانستانی». گویش‌شناسی. (6): 194-213.
انوری، حسن. 1381. فرهنگ بزرگ سخن. تهران: سخن.
دهخدا، علی­اکبر. 1377. لغت­نامه. تهران: مؤسسۀ لغت­نامۀ دهخدا.
حیدرزاده، خسرو. 1389. فرهنگ لغات گویش کرمانشاهی. کرمانشاه: مؤلف.
خال، محمد. 76-1960. فه‌رهه‌نگی خال. سلیمانیه: کامران.
درویشیان، علی­اشرف. 1375. فرهنگ کردی کرمانشاهی. تهران: آنزان.
سعدی.1316. گلستان. به­اهتمام حبیب یغمایی. تهران: شرکت طبع کتاب.
سعدی. 1364. بوستان. با مقدمۀ حسین رزمجو. تهران: کمیسیون ملی یونسکو در ایران.
سمیعی (گیلانی)، احمد. 1367. «واژه‌های فریبکار، ناشناس‌های آشنانما». نشر دانش. 9(50): 20-31.
سمیعی (گیلانی)، احمد. 1373 الف. «واژه‌های فریبکار». نشر دانش. 14(5): 24-31.
سمیعی (گیلانی)، احمد. 1373 ب. «واژه‌های فریبکار». نشر دانش. 15(1و2): 16-21.
سمیعی (گیلانی)، احمد. 1374. «واژه‌های فریبکار». نشر دانش. 15، (3): 29-35.
شبکۀ ریشه‌شناسی. 1402. «سیل_seyl_sey». تاریخ انتشار:23/06/2023. تاریخ دسترسی: 22/7/2023. پیوند دسترسی: https://t.me/shabakeh_risheshenasi/730.
‌شمیسا، سیروس. 1383. نگاهی تازه به بدیع. تهران: میترا.
شوکت، مه­لا اسماعیل حسن. 2007. فه­رهه­نگی شوان. اربیل: تفسیر.
صادقی، علی­اشرف. 1370. «واژه‌‌‌‌‌های فریبکار در فارسی تاجیکی». زبان‌شناسی. 8(1و2): 12-22.
طاهری، اسفندیار. 1391. «ریشه‌شناسی واژه‌هایی از گویش بختیاری». زبان‌ها و گویش‌های ایرانی (ویژه‌نامۀ نامۀ فرهنگستان). (1): 111-137.
کزازی، میرجلال الدین. 1396. «پارسی کرمانشاهی». کرمانشاه: شهرِ شگرفِ ماه. کرمانشاه: دیباچه.
معین، محمد. 1386. فرهنگ فارسی. دورۀ دو جلدی. تهران: ادنا.
منصوری، مهرزاد. 1385. «واژه‌های فریبکار در فارسی خاورانی». پاژ. (4): 19-33.
یعقوبی. 1422ق. البلدان. وضع حواشیه: محمدامین ضناوی. بیروت: دارالکتب العلمیه.
Movassaghi A. M. Ghavimi M. Vrias amis et faux amis de la langue francaise et du persan. Luqman. III. 1987; 2: 79-96.