پیشنهادی دربارۀ معنی و اشتقاق دو واژه از فرگرد دوم وندیداد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد فرهنگ و زبان‌های باستانی دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

چکیده

آنچه در مقالۀ حاضر می­آید بررسی مجدد دو واژه­ از فرگرد دوم وندیداد است که آرای محققان دربارۀ معنی و اشتقاق آنها رضایت­بخش نیست. یکی از این دو، واژۀ vīuuīse است که بارتلمه آن را مصدر دانسته و «آماده شدن برای کاری» معنی کرده‌است، اما ساخت ­واژه و ارتباط نحوی آن با سایر اجزای کلام مصدر بودن آن را تأیید نمی­کند؛ براساس قراین موجود این واژه فقط می­تواند فعل ماضی نقلی دوم شخص مفرد ناگذر از مادۀ نقلی vīuuīs- از ریشۀ vaēs- «آماده شدن» باشد. دیگری واژه­ای است که بارتلمه آن را به‌صورت astǝm (حالت مفعولی مفرد از asta- «خانه، اقامتگاه») تصحیح کرده و در عبارت astǝm iθra fracarǝṇta pasuuasca مفعول فعل fracarǝṇta به شمار آورده‌است. این واژه در اوستای ویراستۀ گلدنر به­صورت دو واژۀ مستقل as tǝm ضبط شده و ظاهرا همین قرائت مورد توجه مترجمان پهلوی وندیداد بوده‌است. علاوه­براین دلایل استوار زبان­شناختی در دست است که نشان می­دهد fracarǝṇta نمی­تواند صیغه­ای مشتق از fra + car-  در معنی «ساختن، بنا کردن» باشد و ضرورتا احتمال تصحیح as tǝm به صورت astǝm و تصور آن به عنوان مفعول فعل fracarṇta منتفی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابوالقاسمی، م. 1373.  تاریخ مختصر زبان فارسی، تهران: بنیاد اندیشۀ اسلامی.
مقدم، م. 1363. داستان جم، در ایران کودۀ شمارۀ 6، تهران: فروهر.
مولایی، چ. 1399. فرهنگ زبان فارسی باستان، تهران: آوای خاور.
وندیداد آستان قدس. 1389. به­کوشش ف. جهان­پور، تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.
Bartholomae Ch. Altiranische Verbum. München; 1878.
Bartholomae Ch. Awestasprache und Altpersisch. in Grundriss der Iranischen  Philologie. herausgegeben von W. Geiger und E. Kuhn. B. 1. Strassburg; 1895-1901.
Bartholomae Ch. Altiranisches Wörterbuch, Strassburg; 1904.
Benveniste E. Les infinitifs avestiques. Paris; 1935.
Boyce M. Textual Sources for the Study of Zoroastrianism. Chicago; 1984.
Darmesteter J. The Zend-Avesta. part I: The Vendîdâ. SBE. vol. IV. Oxford; 1880.
Darmesteter J. Le Zend-Avesta. 3 vols. Paris; 1892-93.
Geldner K. F. Über die Metrik des jüngeren Avesta. Tübingen; 1877.
Geldner K. F. Miscellen aus dem Avesta. 1885; KZ, 27: 225-261.
Geldner K. F. Avesta, the Sacred Books of the Parsis. vol. 3. Stuttgart; 1896.
Jackson A.V.W. Avesta Grammar. Stuttgart; 1892.
Jamasp D. H. Vendidâd, Avesta Text with Pahlavi Translation and Commentary and glossarial Index. vol. 1. the texts. Bombay; 1907.
Kellens J. Liste du verbe Avestique. Wiesbaden; 1995.
Lecoq P. Les livres de l'Avesta. Paris; 2016.
Lommel H. Die Yašt's des Avesta. Göttingen; 1927.
Malandra W. W. An Introduction to Ancient Iranian religion. Minneapolis; 1983.
Mayrhofer M. A Sanskrit Grammar. Translated from German by Gordon B. Ford Jr. Albama; 1972.
Moazami M. Wrestling with the Demons of the Pahlavi Widēwdād. Leiden; 2014.
Reichelt H. Awestisches Elementarbuch. Heidelberg; 1909.
Reichelt H. Avesta Reader. Strassburg; 1911.
de Vaan M. The Avestan Vowels. Amsterdam - New York; 2003.
Westergaard N. L. Zendavesta or the Religious Books of the Zoroastrians. vol. 1: the zend texts. Copenhagen; 1852-54.
Whitney W.D. Sanskrit Grammar. 7th issue 1993. Cambridge; 1889.
Wolff F. Avesta, die heiligen Bücher der Parsen. Strassburg; 1910.