ساخت رویداد افعال پیشوندی در کردی کرمانجی گیلان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد زبان شناسی، دانشگاه بین المللی امام خمینی، قزوین، ایران

2 استادیار زبان شناسی، دانشگاه بین المللی امام خمینی، قزوین، ایران

چکیده

این مقاله با بررسی افعال پیشوندی در کردی کرمانجی رودبار (جنوب استان گیلان)، دربارۀ خوانش رویدادیِ این افعال و سهم پیشوندهای اشتقاقی در شکل‌گیری ساخت رویداد بحث می‌کند. داده‌های پژوهش در مصاحبه با تعدادی گویشور بومی و اجرای شفاهی پرسشنامه گردآوری شد. یافته‌ها حاکی از آن است که پیشوندهای اشتقاقی غالبا «مفهوم جهتی» دارند و یک فعل حرکتی می‌سازند. در این نمونه‌ها، معمولا خوانش لحظه‌ای ایجاد می‌شود؛ مگر آنکه بافت زبانی یا موقعیتی باعث ایجاد رویداد تحققی (هدفمند و دارای قابلیت دیرش) شود. از سوی دیگر، فقط تعداد اندکی فعل ایستا در نمونه‌های افعال پیشوندی مشاهده شد و هیچ فعل پیشوندی با خوانش فعالیت یافت نگردید. بنابراین، افعال پیشوندی در کردی کرمانجی گیلان می‌توانند در معناهای مختلف خود فقط سه گونۀ رویداد ایستا، حصولی و تحققی را بیان کنند. این مشاهدات (غلبۀ خوانش لحظه‌ای و غیاب رویدادهای فعالیت) احتمالا همسو با معنای غالب در افعال پیشوندی یعنی «حرکتِ جهت‌دار» است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابوالحسنی چیمه، ز. 1390. «انواع نمود واژگانی در افعال فارسی»، ادب فارسی، 193: 101-120.
احسانی، آ. ۱۳۸۴. مقایسه دستوری فارسی میانه با زبان کردی امارلویی گیلان، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد فرهنگ و زبان‌‌های باستانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ارانسکی، ی. م. ۱۳۷۸. زبان‌‌های ایرانی، ترجمۀ ع. صادقی، تهران: سخن.
اسماعیلی، م. م. 1390. گنجینۀ گویش‌های ایرانی (استان اصفهان1)، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
برجیان، ح. 1394. گنجینۀ گویش‌های ایرانی (استان اصفهان2)، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
بهرامی خورشید، س. و ا. نامداری. 1398. «بررسی افعال پیشوندی در زبان فارسی از منظر صرف ساخت»، زبان­ها و گویش­های غرب ایران، 7 (25): 35-55.
توحدی، ک. ۱۳۷۰. حرکت تاریخی کرد به خراسان، مشهد: دانشگاه فردوسی.  
چراغی، ز. و غ. ح. کریمی دوستان. ۱۳۹۲. «طبقه‌بندی افعال زبان فارسی براساس ساخت رویدادی و نمودی»، پژوهش‌های زبانی، ۴ (2): ۴۱-۶۰.
رضایتی کیشه­خاله، م. و م. دیان. 1388. «فعل­های پیشوندی در آثار منثور فارسی از آغاز تا پایان قرن پنجم»، دستور، 5: 27-50.
رضایتی کیشه‌خاله، م. و م. اصغرزاده. ۱۳۹۵. «مقایسۀ گویش کرمانجی رودبار با گویش‌های کرمانجی خراسان»، زبان­شناسی و گویش‌های خراسان، ۱۴: ۵۱-۷۵.
رضایی، و. و ژ. مکارمی. 1400. «برهم­کنش فعل­های لحظه­ای و انواع نمود دستوری»، زبان‌پژوهی، 40: 199-225.
رنجبر، و. ۱۳۸۸. دستور زبان کردی (گویش کرمانشاهی)، تهران: هرمس.
زارعی، س. ۱۳۹۷. بررسی افعال مرکب و پیشوندی در زبان کردی (لهجه‌ کلهری) با تکیه بر آثار ادبی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان­شناسی، دانشگاه ایلام.
زمانی سیبنی، ا. 1400. ساخت رویداد افعال پیشوندی در کردی کرمانجی رودبار، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان­شناسی، دانشگاه بین­المللی امام خمینی.
سبزعلیپور، جهاندوست. 1394. گنجینۀ گویش‌های ایرانی (تاتی خلخال)، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
شرفکندی، ع. 1369. فرهنگ کردی-فارسی، تهران: سروش.
شقاقی، و. 1386. مبانی صرف، تهران: سمت.
طاهری، ح. 1386. «بررسی تحلیلی و تاریخی فعل­های پیشوندی در زبان فارسی»، نشریة دانشکدة ادبیات دانشگاه شهید باهنر کرمان، 21 (پیاپی 18): 113-135.
علی­یاری بابلقانی، سلمان. 1396. گنجینۀ گویش­های ایرانی (هفت گویش از حاشیۀ زاگرس)، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
کبودی، ف. ۱۳۹۰. بررسی ساختار فعل در گویش کردی کرمانشاهی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان­شناسی، دانشگاه رازی.
کلباسی، ا. ۱۳۸۶. وندهای اشتقاقی در لهجه‌ها و گویش‌های ایرانی و کاربرد آنها در واژه‌سازی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
ماهوتیان، ش. 1378. دستورزبان فارسی از دیدگاه رده­شناسی، ترجمۀ م. سمائی، تهران: نشر مرکز.
مدرسی قوامی، گ. 1396. راهنمای آوانویسی و واج­نویسی زبان فارسی، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
مرادی، م. ر. 1394. گنجینۀ گویش­های ایرانی (استان کرمانشاه)، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
مردوخی، هـ. ۱۳۹۱. بررسی وندها و جایگاهشان در ساخت‌های واژگانی کردی سورانی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان­شناسی، دانشگاه کردستان.
مفیدی، ر. 1386. «تحول نظام واژه­بستی در فارسی میانه و نو»، دستور، 3: 133-152.
مفیدی، ر. ۱۳۹۰الف. ساخت رویداد و عوامل سازندۀ آن در زبان فارسی، پایان‌نامۀ دکتری زبان‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس.
مفیدی، ر. ۱۳۹۰ب. «بودن و داشتن: دو فعل ایستای فارسی»، دستور، ۷: 58-89.
مفیدی، ر. ۱۳۹۶. «تمایز لازم-متعدی در فعل‌های سادۀ فارسی از منظر ساخت رویداد». در م. ر. رضوی و م. صناعتی (ویراستاران)، جشن‌نامۀ دکتر محمد دبیرمقدم (مجموعه مقالات زبان‌شناختی)، 315-345. تهران: کتاب بهار.
مفیدی، ر. و ز. ربانی. 1399. «تعامل خوانش ماضی نقلی با گونۀ رویداد افعال ساده در زبان فارسی»، پژوهش­های زبان­شناسی، 22: 201-216.
ملکیان، ک. ۱۳۹۲. ساختمان فعل در گویش کردی دینوری، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان‌شناسی، دانشگاه رازی.
نجفیان، آ. ۱۳۹۱. زبان‌‌ها و گویش‌های خراسان، تهران: کتاب مرجع.
نغزگوی کهن، م. 1387. «از واژه­بست تا وند تصریفی: بررسی تحول تاریخی بعضی واژه­بست­های فارسی جدید»، دستور، 6: 77-99.
Arche, M. J. 2006. Individuals in time: Tense, aspect and the individual/stage distinction. Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins.
Aronoff, M. & K. Fudeman. 2011. What is morphology, 2nd ed. UK: Wiley-Blackwell.
Arsenijević, B. 2007. “Slavic verb prefixes are resultative”. In L. de Saussure, J. Moeschler & G. Puskas (eds.), Tense, mood and aspect: Theoretical and descriptive issues, 197-213. Amsterdam & New York: Rodopi.
Comrie, B. 1976. Aspect. Cambridge: University Press Cambridge.
Fillip, H. 1999. Aspect, eventuality types and nominal reference. New York & London: Garland Publishing.
Folli, R., H. Harley & S. Karimi. 2005. “Determinants of event type in Persian complex predicates”. Lingua, 115: 1365-1401.
Gündoğdu, S. 2015. “Noun-verb complex predicates in Kurmanji Kurdish: A syntactic account”, Proceedings of ConSole XXIII, 279-301.
Haig, G. L. J. 2008. Alignment change in Iranian languages: A construction grammar approach. New York: Mouton de Gruyter.
Hale, K. & S. J. Keyser. 2002. Prolegomenon to a theory of argument structure. Cambridge, MA: MIT press.
Haspelmath, M. & A. D. Sims. 2010. Understanding morphology, 2nd ed. UK: Hodder Education.
Husband, E. M. 2012 “Stages of individuals and the composition of states”. The Linguistic Review, 29(3): 375-395.
Karimi, S. 1997. “Persian complex verbs: Idiomatic or compositional?”, Lexicology, 3: 273-318.
Kempchinsky, P. & R. Slabakova. 2005. Aspetual Inquiries. Dordrecht: Springer.
Kiss, K. É. 2008. Event structure and the left periphery. Dordrecht: Springer.
MacDonald, J. E. 2008. The syntactic nature of inner aspect. Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins.
McCarus, E. N. 2009. “Kurdish”. In G. Windfuhr (ed.), The Iranian languages, 587–633. London & New York: Routledge.
Mehrbakhsh, I. 1393[2014]. A study of morphology, syntax and semantics of complex verbs in Kurmanji Kurdish. M.A thesis in Linguistics, Payame Noor University.
Rothstein, S. D. 2004. Structuring events: A study in the semantics of lexical events. Cornwall: Blackwell Publishing.
Rothstein, S. 2012. “Another look at accomplishments and incrementality”. In V. Demonte & L. McNally (eds.), Telicity, change, and state: A cross-categorial view of event structure, 60-102. Oxford: Oxford University Press.
Slabakova, R. 2005. “Perfective prefixes: What they are, what flavors they come in, and how they are acquired?” In Formal approaches to Slavic linguistics 13: The South Carolina meeting, 324-341. Ann Arbor, US: Michigan Slavic Publications.
Telegdi, Z. 1955. “Beiträge zur historischen Grammatik des Neupersischen I. Über die Partikelkomposition im Neupersischen”. ALH, 5: 67-183.
Thackston, W. M. 2006. Kurmanji Kurdish: A reference guide with selected readings. New York: Renas Media.
Thompson, E. 2005. Time in natural language: Syntactic interfaces with semantics and discourse. Berlin & New York: Mouton de Gruyter.
Travis, L. 2010. Inner Aspect: The articulation of VP. Dordrecht: Springer.
Truswell, R. (ed.). 2019. The Oxford handbook of event structure. Oxford: Oxford University Press.
Vendler, Z. 1957. “Verbs and times”. The Philosophical Review, 66: 143-60. Reprinted in: 1967. Linguistics in philosophy. Ithaca, New York: Cornell University Press.
Verkuyl, H. J. 1993. A theory of aspectuality: The interaction between temporal and atemporal structure. Cambridge: Cambridge University Press.
Windfuhr, G. L. 1979. Persian grammar: History and state of its study. The Hague: Mouton Publishers.
Windfuhr, G. (ed.). 2009. The Iranian languages. London & New York: Routledge.
Yousef, S. 2018. Persian: A comprehensive grammar. London & New York: Routledge.
Zinova, Y. 2021. Russian verbal prefixation: A frame semantic analysis. Berlin: Language Science Press.