نفی بند و غیرِبند در زبان گیلکی (گونه‌ی لاهیجانی) از منظر رده‌شناختی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد زبان‌شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

2 دانشیار زبان‌شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران.

3 دانشیار زبان‌شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

10.22124/plid.2022.21376.1584

چکیده

در زبان گیلکی، مطالعۀ جامعی پیرامون «نفی» نشده‌است. در این پژوهش، سعی بر آن است براساس پرسشنامۀ میستامو (2016) نفی در گیلکی گونۀ لاهیجانی توصیف گردد. بدین­منظور، نفی در انواع بند و همچنین نفی غیرِبند مطالعه و ساخت‌های صوریِ مبیّن هر نقش به­لحاظ تقارن در ساختار و صیغگان توصیف شده‌است. داده‌ها، علاوه‌بر بومی‌بودن نویسندگان، از گفتار روزمرۀ گویشوران بومیِ شهرستان لاهیجان گردآوری شده‌است. مطالعات بینازبانی حاکی است در بسیاری از زبان‌ها، شیوه‌(ها)ی نفی معیار با برخی بندهای دیگر متفاوت است. درحالی‌که، در گیلکیِ لاهیجانی، نفی معیار برای منفی‌سازیِ انواع بندها به‌کار می‌رود. مطابق یافته‌های پژوهش، بندهای حاویِ انواع فعل ساده، پیشوندی و مرکب در زمان‌ها و وجوه مختلف، از حیث تقارن، رفتار متفاوتی نشان می‌دهند. به­علاوه، گاهی وجه تمایز یک جملۀ مثبت و متناظرِ منفیِ آن، صرفا ناشی از افزوده‌شدنِ عنصر نفی نیست و تغییرات دیگری نیز در جمله حاصل می‌شود، ازجمله جایگزینی وند منفی با تکواژی دیگر یا تغییرات واجی. در این­صورت، ساختار نفی، نامتقارن محسوب می‌گردد. در نفی غیرِبند، پاسخ منفی، ضمایر مبهم منفی و اشتقاق منفی بررسی می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


انوشه، م. 1396. «جایگاه فرافکن نفی و مجوزدهی به هیچ­واژه‌ها در فارسی برپایۀ نظریۀ صرف توزیعی». پژوهش­های زبانی. 8 (1): 1-20.
پورالخاص, ش.، رضایی، س.، فروغی راد، پ. 1396. «بررسی ساخت فعل ماضی در گویش گیلکی شرق گیلان (شهرستان‌های لاهیجان و سیاهکل)». ادبیات و زبان های محلی ایران زمین. 3 (4): 39-62.
پورهادی، م. 1396الف. توصیف ساختمان فعل و مصدر در زبان گیلکی. رشت: فرهنگ ایلیا.
پورهادی، م. 1396ب. رده شناسی ترتیب سازه­های اصلی در زبان گیلکی. رشت: فرهنگ ایلیا.
راسخ‌مهند، م. 1391. «گزاره‌های غیرفعلی در زبان فارسی». پژوهش‌های زبان‌شناسی تطبییقی. 2(3): 19-32.
سمیعی گیلانی، ا. 1380. «پیشوندهای فعلی در گویش گیلکی و راه‌های بازشناسی آنها». مجموعه مقالات نخستین هم‌اندیشی گویش‌شناسی ایران، تهران: 285-299.
صبوری، ن. و شریفی، ش. 1400. «بررسی معنایی فعل‌های وجهی گیلکی (گونۀ سیاهکلی)». زبان فارسی و گویش‌های ایرانی. 6(12): 81-107. doi: 10.22124/plid.2022.20678.1562
میرزایی، آ. 1400. «نفی در زبان فارسی». زبان فارسی و گویش‌های ایرانی. 6 (1): 223-247. doi: 10.22124/plid.2021.14873.1426
میرهاشمی جورشری، س. 1391. «پیشوند فعلی /-bv/ در گذشتۀ ساده گیلکی از تکوین تا تصریف». ادب‌پژوهی. 6 (20): 111-134.
واحدی لنگروی، م. 1381. «ترتیب اصلی در جملات ساده و جفت‌های همبستگی در گویش لنگرودی». گویش‌شناسی (ویژه‌نامة فرهنگستان). (13): 151-175.
واحدی لنگرودی، م. 1385. «بررسی ساخت‌های غیرشخصی (قالبی) در چهار گونة زبانی». دستور (ویژه‌نامة فرهنگستان).(2): 34-70.
Collins, C, and Postal. P. M. 2014. “Classical NEG raising: An essay on the syntax of negation”. Vol. 67. MIT press.
Dahl, Ö. 1979. “Typology of sentence negation”. Linguistics 17: 79-106.
De Clercq, K. 2013. A unified syntax of negation. PhD diss., Ghent University.
De Clercq, K. 2020. “Negation in morphology”. In Oxford Research Encyclopedia of Linguistics.
Dryer, M. 2005. “Negative morphemes”. World atlas of language structures, ed. by Martin Haspelmath, Matthew Dryer, David Gil and Bernard Comrie, 454-457.
Dryer, M. 2013. “Position of negative morpheme with respect to subject, object, and verb”. In M. Dryer and M. Haspelmath (eds.), World atlas of language structures online. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.http://wals.info/chapter/144
Haegeman, L. 1995. The syntax of negation. Vol. 75. Cambridge University Press.
Haspelmath, M. 1997. Indefinite pronouns. Oxford: Oxford University Press.
Haspelmath, M. 2005. “Negative indefinite pronouns and predicate negation”. World atlas of language structures, ed. by Martin Haspelmath, Matthew Dryer, David Gil and Bernard Comrie, 466-469. Oxford: Oxford University Press.
Haspelmath, M., & Sims, A. 2010. Understanding morphology, Oxford: Oxford University Press.
Kahnemuyipour, A. 2017. “Negation is low in Persian: evidence from nominalization”. Proceedings of the 2017 annual conference of the Canadian Linguistic Association.
Kahnemuyipour, A. & Shabani, M. 2018. “Split noun phrase topicalization in Eshkevarat Gilaki”. The Linguistic Review, 35(4), 625-646.
Kahrel, P. 1996. Aspects of negation. Amsterdam: University of Amsterdam dissertation.
Karimi, S. 2005. A minimalist approach to scrambling: Evidence from Persian. Berlin/New York: Mouton de Gruyter.
Katamba, F., & Stonham, J. 2006. Morphology. NY.
Krasnoukhova, O., and van der Auwera, J. 2019. “Negation in Kulina: A double polarity swap”. Journal of Historical Linguistics9(2), 208-238.
Kwak, S. 2010. “Negation in Persian”. Iranian Studies. 43:5: 621-636, DOI: 10.1080/00210.518028
Lieber, R. 2009. Introducing Morphology, New York: Cambridge University Press.
Lindblom, C. 2014. Negation in dravidian languages: A descriptive typological study on verbal and non-verbal negation in simple declarative sentences.
Miestamo, M. 2005. Standard negation: The negation of declarative verbal main clauses in a typological perspective. Empirical Approaches to Language Typology 31. Berlin: Mouton de Gruyter.
Miestamo, M. 2007. “Negation – An Overview of Typological Research”. Language and Linguistics Compass. 1(5): 552-570.
Miestamo, M., & Koponen, E. 2015. Negation in Skolt Saami. Negation in Uralic languages, 353-375.
Miestamo, M. 2016. Questionnaire for describing the negation system of a language. Available online via http://tulquest.huma-num.fr/fr/node/134.
Miestamo, M. M. P. 2017. Negation. Cambridge University Press.
Payne, J.R. 1985. “Negation. In Language Typology and Syntactic Description”,
Vol 1, Clause Structure, Timothy Shopen (ed), 197-242, Cambridge:
Cambridge University Press.
Rastorgueva V. S. et al. 2012. The Gilaki Language. English translation editing and extended content by Ronald M. Lockwood. Uppsala: Uppsala University.
Roitman, M. (Ed.). 2017. The Pragmatics of Negation: Negative meanings, uses and discursive functions. Vol. 283. John Benjamins Publishing Company.
Van der Auwera, J, and Lejeune. L. 2005. The prohibitive. World atlas of language structures, ed. by Martin Haspelmath, Matthew Dryer, David Gil and Bernard Comrie, 290–3. Oxford, UK: Oxford University Press.