قالب‌های معنایی فعل «خواندن» در فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران

2 دانش‌آموختۀ دکتری زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

چکیده

هدف از پژوهش حاضر، بررسی قالب­های معنایی فعل «خواندن» و ارائۀ معانی مختلف این فعل در زبان فارسی براساس انگارۀ معناشناسی قالب-­بنیاد فیلمور (1982) با رویکرد شناختی است. پیکرۀ مورد بررسی، معانی سرنمون و مجزای فعل خواندن در ­­فارسی است که با روش کتابخانه­ای از فرهنگ بزرگ سخن گرد‌آوری شده­است. در این فرهنگ، پانزده معنای مختلف برای فعل خواندن آمده­است. پس از استخراج شواهد مشخص شد که معنای سرنمون یا اولیۀ فعل خواندن، «قرائت» است. نتایج نشان داد که این فعل علاوه­بر معنای سرنمونِ «قرائت» پنج خوشۀ معنایی شامل «مطابقه، درک و فهم، تحصیل، نامگذاری/ صدا­زدن­ و استعاری» دارد که همگی در زیرقالبِ معنایی خاصِ «ادراکی-بصری» قرار می­گیرند. یافته­هایِ پژوهش، تصویری روشن از معانی فعل خواندن در زبان فارسی به­دست داده‌است و تبیین­های ارائه­شده در این پژوهش می­توانند در آموزش زبان­فارسی مفید واقع شوند و یادگیری آن را برای زبان­آموزان سهل نمایند.

کلیدواژه‌ها


انوری، ح. 1383. فرهنگ سخن. تهران: سخن.
دهقان، م؛ کرمی، ع. 1398. «بررسی چند­معنایی فعل «شکستن» براساس انگارۀ معناشناسی قالبی»، پژوهش­های زبان­شناسی تطبیقی، 9(18): 17 -30.
راسخ­مهند، م. 1389. درآمدی بر زبان­شناسی شناختی: نظریه­ها و مفاهیم. تهران: سمت.
سلطانی، ر؛ عمو­زاده، م. و رضایی، ح. 1396. «پویایی نیرو و چند­معنایی در ساخت­های فعل سبک متشکل از فعل گرفتن»، پژوهش­های زبانی، 8(2): 59 -78.
حسابی، ا. 1395. «قالب‌های معنایی خوردن از منظر معناشناسی قالبی». زبان و زبان­شناسی. 11(22): 1-26.
کریمی دوستان، غ؛ ­روحی بایگی، ز. 1395. «بررسی چندمعنایی فعل سبک «زدن» از دیدگاه شناختی»،جستارهای زبانی، 7(3)، 129 -148.
Allan, K. 1986. Linguistic Meaning. Routledge & Kegan Paul.
Begum, R.; Samar H.; Lakshmi B.; Dipti M. 2008. Developing Verb Frames for Hindi. Sharma Language Technologies Research Centre, IIIT, Hyderabad, India.
Bréal, M. 1897. Essai de Sémantique: Science des Significations. Paris: Hachette.
Cruse, D. A. 1986. Lexical Semantics. Cambridge: Cambridge University Press.
Fillmore, C. J. 1969. The Case for Case. Emmon Bach and Richard Harms. Eds. Universals in Linguistic Theory. New York: Holt, Rinehart & Winston.
Fillmore, C. J. 1975. An Alternative to Checklist Theories of Meaning. Cathy Cogen, Henry Thompson, Graham Thurgood, Kenneth Whistler and James Wright (eds), Proceedings of the first annual meeting of the berkeley linguistics society.  Berkeley, CA: Berkeley linguistics society.
Fillmore, C. J. 1977. Topics in Lexical Semantics. Roger W. Cole (ed.). Current Issues in Linguistic Theory. Bloomington: Indiana University Press.
Fillmore, C. J. 1982. Frame semantics. In The Linguistic Society of Korea, eds. Linguistics in the Morning Calm. Seoul:  Hanshin Publishing Co.
Fillmore, C. J. 1985. Frames and the Semantics of Understanding. Quaderni di semantica, 6(2), 222-254.
Fillmore, C. J. 1987. A Private History of the Concept Frame. Rene Dirven and Gunter Radden (ed.) Concepts of Case. tubingen: Narr.
Fillmore, C. J. 2006. Scenes-and-Frames Semantics. Antonio Zampolli (ed.). Linguistic Structures Processing. Amsterdam: North-Holland
Fillmore, C. Jand B. T. Sue Atkins. 1992. Toward a Frame-based Lexicon: the Semantics of Riskand its Neighbors. Adrienne Lehrer and Eva Feder Kittay (eds). Frames, Fields and Contrasts: New Essays in Semantic and Lexical Organization. Hillsdale, NJ: Erlbaum.
Gauker, Ch. 2003. Words Without Meaning. Cambridge: The MIT Press.
Geeraerts, D. 2010. Theories of Lexical Semantics. Oxford University Press.
Lakoff, G. 1987. Women, Fire and Dangerous Things: What Categories Reveal about the Mind. Chicago: University of Chicago Press.
Lyons, J. 1981. Language, Meaning and Context. London: Fontana Press.
Paul, H. 1880. Prinzipien der Sprachgeschichte. 5th edn. Halle: Niemeyer.
Quine, W. V. O. 1953a. From a logical point of view. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Quine, W. V. O. 1953b. Word and object. Cambridge, MA: MIT Press.
Saeed, J. I. 1997. Semantics, Blackwell.