تغییرپذیری در اصطلاحات دارای نام‌ اندامِ سر در زبان فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه بوعلی سینا همدان

2 استاد گروه زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه بوعلی سینا همدان

چکیده

پیکرۀ این پژوهش، شواهدی هستند که نجفی (1378) برای اصطلاحات دارای نام­اندامِ سر ذکر کرده‌است. شیوه­های تغییرپذیری مطرح در مون (1998) و لانگ­لاتز (2006) هم چارچوب نظری­اند. یافته­ها نشان می‌دهد اصطلاحات نام­اندامی زبان فارسی به واسطۀ فرایندهای اضافه­سازی، جابه‌جایی نحوی، جایگزینی و حذف، در سطوح مختلف تغییرپذیرند. تغییرپذیری در سطح نحوی به صورت پسایند­شدگی، قلب نحوی، مصدر­شدگی و اسم مصدرشدگی، مجهول­شدگی، تغییرپذیری نقشی، اضافه­سازی گروه حرف­اضافه­ای و حذف فعل دیده می­شود. در سطح معنایی، تغییرپذیری از طریق چندمعنایی و ایهام­شدگی روی می­دهد. تغییرپذیری در سطح واژگانی شامل فرایندهای اضافه­سازی اسم، صفت، قید، جایگزینی اسم، جایگزینی فعل و حذف فعل است و در سطح واژی ـ نحوی نیز اضافه­سازی یای نکره و نشانه­های جمع مشاهده شد. بررسی­ها نشان می­دهد که فرایندهای اضافه‌سازی و جابه‌جایی­ نحوی، نشانگر تمایل اصطلاحات به رعایت اصل تصویرگونگی کمیّت و تصویرگونگی پیچیدگی هستند. در عین­حال، فرایندهای چندمعنایی، ایهام­سازی، تغییرپذیری نقشی و حذف، نشان از رعایت اصل اقتصاد می­دهند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Variation in Persian Head Idioms

نویسندگان [English]

  • Sasan Maleki 1
  • Mohammad Rasekh-Mahand 2
1 Ph.D student of General Linguistics, Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran
2 Professor of General Linguistics, Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran
چکیده [English]

This study aims to investigate variation in Persian Head Idioms at syntactic, semantic, lexical and morpho-syntactic levels. The corpus contains body part idioms including "Head" in Najafi (1378/ 1999). Moon (1998) and Langlotz (2006) are considered as the theoretical frameworks by the authors. The findings show that Persian Head Idioms display variation at the levels aforementioned through the processes of addition, syntactic permutation, substitution and deletion. The syntactic variation takes place through postposing, scrambling, using gerunds and infinitives, passivization, multiple-functioning, adding prepositional phrases, and deleting verbs. The semantic variation happens through polysemy and ambiguation. Moreover, the lexical variation occurs through adding nouns, adjectives and adverbs, substituting, and deleting verbs. Finally, the morpho-syntactic variation is displayed through the addition of indefinite "–ya" and pluralization. The two processes of addition and syntactic permutation explain the tendency towards the quantity and the complexity iconicity while polysemy, ambiguation, multi-functional variation and deletion explain the tendency to economy in idioms.
 
1. Introduction
Idioms have been extensively associated with non-compositionality in formal linguistic approaches. The intuition behind non-compositionality is that the meaning of the idiomatic expressions cannot be inferred from the literal meanings of the constituent parts of idioms. Such a view fails to consider the cognitive mechanisms which explain the form-meaning relations in idioms. Within the tradition of cognitive linguistics, however, idioms are considered to be conventionalized, that is to say the meaning of idioms cannot be wholly predicted on the basis of the knowledge of the literal meanings of their constituents. In cognitive linguistics, idioms are regarded as conceptual entities, however. This view does not fail to recognize metaphor, metonymy and the conventional knowledge as the conceptual motivations for the form-meaning relations in most idioms. In this paper, we define idioms as any familiar or unfamiliar lexico-syntactic order which is conventional in terms of form-meaning relations. This study aims at studying variation in Persian head-including idioms. More specifically, we attempt to answer the following questions: What variations are there in Persian body-part idioms? Which processes are responsible for such variations? And, finally, in what way or ways one can explain variation in terms of iconicity and language economy?
Moon (1998) and Langlotz (2006) are considered as the theoretical frameworks by the authors. Moon (1998) discusses verbs, nouns, adjectives, specificity, amplification and truncation as types of lexical variation and causative structures as a category of systematic variation. Langlotz (2009, 179-182), also, categorizes variation in terms of formal and semantic variants. Formal variation includes morpho-syntactic, syntactic and lexical variations while semantic variations comprise polysemy, ambiguation and meaning adaptation. The explanation of the iconicity of quantity and the iconicity of complexity are based on Haspelmath (2008). The notion of iconicity is that the structure of language reflects the structure of experience in some ways. On the basis of the iconicity of quantity, greater quantities in meaning are displayed by greater quantities of forms. Iconicity of complexity, also, implies that more complex meanings are expressed by more complex forms.
 
3. Methodology
The following study is a corpus-based analysis at two levels of description and explanation. The corpora are the idioms which include the word "sar" (head) in Najafi (1999). In our discussion of variation in idioms, we will focus on different texts in which head-including idioms appear in different forms or polysemous meanings. 
4. Results & Discussion
The first question of the study concerns the types of variation in Persian body-part idioms. To address the question, 248 idioms were studied. We found variation at different syntactic, semantic, lexical and morpho-syntactic levels in 121 idioms. In other words, around 50 percent of the idioms show variation at the levels above-mentioned. In 62 idioms we, also, found more than one type of variation. Therefore, the total number of variation amounts to 187. Syntactic, lexical, semantic and morpho-syntactic variations were found in 77, 62, 33 and 15 idioms, respectively.
The second question addresses the types of process involved in variation. The results indicated that variation is accomplished through the processes of addition (103 cases seen at syntactic, lexical, semantic and morpho-syntactic levels), syntactic permutation (63 cases seen at the syntactic level), substitution (30 cases seen at the lexical level), and deletion (9 cases seen at the syntactic and the lexical levels).
Finally, why do idioms show variation? Considering the issue in terms of iconicity and economy, we came to the conclusion that syntactic, lexical, semantic and morpho-syntactic addition to the forms or to the meanings of the idioms reflect the iconicity of quantity and the iconicity of complexity. Meanwhile, polysemy, ambiguation, function changes and deletion express the principle of language economy.            
 
5. Conclusions & Suggestions
Persian body-part idioms display variation at different syntactic, semantic, lexical and morpho-syntactic levels through the processes of addition, syntactic permutation, substitution and deletion. Syntactic variation is accomplished through postposing, scrambling, using gerunds and infinitives, passivization, function changes, adding prepositional phrases and deleting verbs. Semantic variation happens through polysemy and ambiguation. Moreover, lexical variation occurs through adding nouns, adjectives and adverbs to the idioms and the substitution and the deletion of verbs. Finally, morpho-syntactic variation is achieved through the addition of indefinite "–i" and pluralization. The two processes of addition and syntactic permutation explain the tendency towards the iconicity of quantity and the iconicity of complexity while polysemy, ambiguation, function changes and deletion explain the tendency towards the language economy in idioms.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Idioms
  • Variation
  • Body part
  • Iconicity
  • Economy of language
راسخ­مهند، م. 1388. گفتارهایی در نحو، تهران: مرکز.
ـــــــــــــ. 1396. نحو زبان فارسی: نگاهی نقشی-رده­شناختی. تهران: آگه.
راسخ­مهند، م. و شمس­الدینی، م. 1391 . «طبقه بندی معنایی اصطلاحات فارسی از دیدگاه زبانشناسی شناختی». ادب­پژوهی، (20): 11- 32.
راسخ­مهند، م. و قیاسوند، م. 1393. «بررسی پیکره­بنیاد تأثیر عوامل نقشی در قلب نحوی کوتاه فارسی». دستور، (10): 163- 197.
صفوی، ک. 1392. درآمدی بر معنی شناسی. تهران: سورۀ مهر.
طباطبایی، ع. 1395.  فرهنگ توصیفی دستور زبان فارسی. تهران: فرهنگ معاصر.
طبیب­زاده، ا. 1393الف. دستور زبان فارسی بر پایۀ نظریۀ گروه­های خودگردان در دستور وابستگی. تهران: مرکز.
ـــــــــــــ.. 1393ب. «طبقه­بندی و ضبط افعال اصطلاحی فارسی». نشر دانش، (4): 20-24
ـــــــــــــ.. 1393ج. «تناوب­های آغازی/ سببی و معلوم/ مجهول در فارسی». ادب­پژوهی، (30): 9-28
عمید، ح. 1388. فرهنگ فارسی عمید. تهران: امیرکبیر.
قنبری، ع. 1377. بررسی مسئلۀ چندمعنایی در زبان فارسی، رسالۀ کارشناسی ارشد زبان­شناسی. دانشگاه علامه طباطبایی: تهران.
نجفی، ا. 1378. فرهنگ فارسی عامیانه. تهران: نیلوفر.
نغزگوی کهن، م. و ملکی، س. 1398. «طرحواره­های مالکیت در زبان فارسی». پژوهش­های زبان‌شناسی، دانشگاه اصفهان. (20): 33-48.
Chomskey, N. 1980. Rules and Representations, New York: Colombia University Press.
Croft, W. and D. A. Cruise. 2004. Cognitive Linguistics, Cambridge: Cambridge University Press.
Culicover, W, Ray J. and J. Audring. 2017." Multiword Constructions in the Grammar". Topics in cognitive sciece,1-17.
Dong, Q. P. 1971. "The Applicability of Transformation toIdioms". Papers from the 7th Regional Meeting of the Chicago Linguistic Society, 198-205.
Filmore, Ch. J., P. Kay and  K. O'corner. 1988. "Regularity and Idiomaticity in Grammatical Constructions: The Case of Let Alone". Language: (64):501-538.
Fraser, B. 1970. "Idioms within a Transformational Grammar". Foundations of Language,  6(1):22-42.
Geerart, k. 2016. Climbing on the Bandwagon of Idiomatic Variation: AMulti-Methodological Approach, Ph.D Dissertation. University of Alberta.
Haspelmath, M. 2008. " Frequency vs. Iconicity in Explaining Grammatical Asymmetries". Cognitive Linguistics, 19(1):1-33.
Katz, J., and Postal, P. 1963. "The Semantic Interpretation of Idioms and Sentences Containing Them". MIT Research Laboratory of Electronic Quarterly Progress Report, (70):275-282.
Kovecses,Z., and Szabo, P. 1996. "Idioms: A View from Cognitive Semantics". Applied Linguistics, (17):326-355.
Langlotz, A. 2006. Idiomatic Creativity, Amsterdam: John Benjamins Publishing Co.
Liu ,W. and  H.,Shen. 2013. "Cite space II: Idiom study development trends". Journal of Arts and Humanities, (2):85-97.
Machonis, P. A. 1985. "Transformations of Verb Phrase Idioms: Passivization, Particle Movement, Dative Shift». American Speech, (60):291-308.
McCarthy, M. and F., O'Dell. 2002. English Idioms in Use, Cambridge: Cambridge University Press.
Makkai, A. 1972. Idiom Structure in English, The Hague: Mouton.
Moon, R. 1998. Fixed Expressions and Idioms in English, Oxford: Oxford University Press.
Nunberg, G., I.A.,Sag, and T.Wasow. 1994. "Idioms". Language,(70):491-538.
Saeed, J. 2009. Semantics, 3rd edition. Oxford: Wiley-Blackwell.
Schroder, D. 2013. The Syntactic Flexibility of Idioms. A Corpus-Based Approach, Munchen: Akademische Verlagsgemeinschaft.
Senaldi, M.,S., G. 2015. Casting light on Idiom Flexibility: A Corpus-Based Approach, M.A thesis. University of  Pisa.
Stone, M. S. 2016. The Difference between Bucket-Kicking and Kicking the Bucket: Understanding Idiom Flexibility, Ph.D Dissertation.University of Washington.
Weinreich, U. 1966. "Problems in the analysis of idioms". in Proceedings of the Summer 1966 Linguistic Forum at the University of California, Los Angeles (ed. By Jaan Puhvel): 23-81.
Wood, M. McGee. 1986. A Definition of Idiom, Bloomington, In: Indiana University Linguistics Club.
Wulff, S. 2008. Rethinking Idiomaticity: A Corpus-Based Approach, London: Continuum.
شواهد پژوهش
آل‌احمد، ج. 1326. از رنجی که می­بریم، تهران: بی­نا.
ــــــــــــ.. 1345. خسی در میقات، تهران: نیل.
ــــــــــــ.. 1331. زن زیادی، تهران: بی­نا.
ــــــــــــ.. 1333. سرگذشت کندوها، تهران: بی­نا.
ــــــــــــ.. 1340. نون والقلم، تهران: کتاب زمان.
ــــــــــــ.. 1345. مدیر مدرسه، تهران: کتابهای پرستو.
ــــــــــــ.. 1346. نفرین زمین، تهران: نیل.
ــــــــــــ.. 1356. سه تار، تهران: امیرکبیر.
استانکو، ز. 1350. پابرهنه­ها، ترجمۀ ا. شاملو. تهران: کتاب زمان.
بابامقدم، ر. 1348. اسب، تهران: صفی­علیشاه.
بزرگ علوی، م. 1357. نامه­ها، تهران: امیرکبیر.
بهرامی، م. 1347. «باغ غم». مجله جنگ اصفهان، دفتر هفتم. اصفهان.
ــــــــــــ.. 1358. «سقاخانه آینه». مجله کتاب جمعه، تهران.
پزشکزاد­، ا. 1351. دایی جان ناپلئون، تهران: صفی­علیشاه.
ــــــــــــ.. 1356. آسمون ریسمون، تهران: امیرکبیر.
چهل­تن، ا. 1358. «درد پنجم». مجله کتاب جمعه، تهران.
دهباشی، ع. 1364. نامه­های جلال آل‌احمد، تهران: پیک.
شهری، ج. 1356. حاجی دوباره. تهران: بی­نا.
ــــــــــــ.. 1357. شکر تلخ، تهران: امیرکبیر.
ــــــــــــ.. 1372. گزنه، تهران: معین-پروین.
صفوی، ع. 1350. قایقران رود پاییز، تهران: متین.
فصیح، ا. 1352. دل کور، تهران: رز.
مدنی، ح. 1348. اسمال در نیویورک، تهران: مؤسسۀ مطبوعاتی صدف.
مکارمی، ا. 1342. شبگرد، تهران: آبشار.
میرصادقی، ج. 1349. درازنای شب، تهران: کتاب زمان.
ــــــــــــ..  1350.  این شکسته­ها، تهران: رز.
ــــــــــــ..  1368.  کلاغها و آدمها، مشهد: نشر نیما.
ــــــــــــ..  1369. بادها خبر از تغییر فصل می­دادند، تهران: شباهنگ.
مینوی، م. 1349. داستان­ها و قصه­ها، تهران: خوارزمی.
نوشین، ع. 1326. «خروس سحر». ضمیمۀ مجلۀ مردم، تهران.
هاشمی، ز. 1348. طوطی، تهران: روزن.
هدایت، ص. 1323. ولنگاری، تهران: بی­نا.
ــــــــــــ.. 1330الف. سه قطره خون، تهران: امیرکبیر.
ــــــــــــ..  1330ب. حاجی آقا، تهران: امیرکبیر.
ــــــــــــ..  1331. سایه روشن، تهران: امیرکبیر.
ــــــــــــ..  1333. علویه خانم، تهران: امیرکبیر.