کارکردهای «را» در برخی گویش‌های فارسی خراسان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار زبان‌شناسی همگانی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشیار زبان‌شناسی همگانی دانشگاه پیام نور، واحد تهران

چکیده

در این جستار بر آن‌ایم کارکرد نشانۀ «را» را در برخی گویش­های فارسی خراسان بررسی کنیم. بررسی نقش­های این نشانه در گویش­های فارسی خراسان نشان داد که سرعت تغییرات در کارکردهای این نشانه در این گویش­ها نسبت به فارسی معیار کندتر بوده‌است؛ برخی نقش­های این نشانه در دوره­های اول و دوم فارسی نو، همچنان در برخی از این گویش­ها کاربرد دارد. این نقش­ها که بررسی و تحلیل خواهند شد، عبارت­اند از کاربرد «را» به­عنوان حرف اضافه «به» همراه با گروه اسمی در نقش مفعول غیرمستقیمِ فعل­های پرکاربردی چون «گفتن» و «دادن» و ... که در فارسی معیار امروز به­کار نمی­رود، کاربرد «را» با فعل­هایی مانند «بد آمدن»، «خواب آمدن» و ... که در فارسی امروز با واژه­بست ظاهر می­شوند، و دیگر کاربرد «را» با گروه اسمی در نقش فاعل/ نهاد به­عنوان نشانه‌ای که به لحاظ نحوی زائد است.

کلیدواژه‌ها


احمدی­گیوی، ح؛ انوری، ح. 1371. دستور زبان فارسی، تهران: فاطمی.
اسدی، م. 1378.  بررسی و توصیف گویش رقه، پایان­نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.
افضل­نژاد، م. 1377. بررسی و توصیف گویش سده، پایان­نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.
امیری­نژاد، م. 1375. بررسی و توصیف گویش خواف، پایان­نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.
انوری، ح. 1381.  فرهنگ بزرگ سخن، تهران: سخن.
باباسالار، ا. 1392. «کاربردهای خاص را در برخی متون فارسی»، ادب فارسی، 3(1): 196-181.
برونر، ک. 1373. نحو در ایرانی میانه غربی، ترجمۀ ر. بهزادی، تهران: بردار.
بلعمی، ا. 1392. تاریخ بلعمی، تصحیح م.ت. بهار به کوشش م. پروین گنابادی، تهران: زوار.
بیهقی، ا. 1381. تاریخ بیهقی، به کوشش خ. خطیب رهبر، تهران: مهتاب.
بهار، م.ت. 1369. سبک­شناسی، تهران: امیرکبیر.
حبیبی درحی، م. 1394. بررسی و توصیف گویش درحی، پایان­نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.
خطیب رهبر، خ. 1367. دستور زبان فارسی، تهران: سعدی.
دستنویس م. او 29. 1378.  آوانویسی و ترجمة متن از ک. مزداپور، تهران: آگه.
دهخدا، ع.ا. 1377.  لغت­نامه، تهران: موسسۀ لغت­نامۀ دهخدا.
راسخ مهند، م. 1389. «واژه­بست­های فارسی در کنار فعل»، پژوهش­های زبان­شناسی، 2(2): 85-75.
رضایتی کیشه­خاله، م. 1383. « فعل­های مرکب ضمیری در زبان فارسی»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی مشهد، 37(1): 205-191.
رقیب­دوست، ش. 1366. نقش و تحول حروف اضافه و «را» در تاریخ زبان فارسی، پایان­نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.
سعدی، م. 1368. گلستان، تصحیح و توضیح غ. یوسفی، تهران: خوارزمی.
عطاری، م. 1379. بررسی و توصیف گویش طبس، پایان­نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.
فردوسی، ا. 1391. شاهنامه، به­کوشش ج خالقی مطلق، تهران: دائره­المعارف بزرگ اسلامی.
کلباسی، ا. 1389.  فرهنگ توصیفی گونه­های زبانی ایران، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مکنزی، د. ن. 1379. فرهنگ کوچک زبان پهلوی، ترجمۀ م. میرفخرایی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
خانلری [ناتل]، پ. 1372. دستور تاریخی زبان فارسی، تهران: توس.
ــــــــــــــــ. 1382. تاریخ تاریخ زبان فارسی، تهران: فرهنگ نشر نو.
ناصرخسرو. 1381. سفرنامه، تصحیح م. دبیرسیاقی، تهران: زوار.
نجفی، ا. 1378. فرهنگ فارسی عامیانه، تهران: نیلوفر.
Dabir Moghaddam, M. (1992). "On the (in)dependence of Syntax and Pragmatics, Evidence from the Postposition –ra in Persian", in Cooperating with written Texts: The Pragmatics and Comrehension of Written Texts, 549-576. New-York: Mouton de Gruyter.
Durkin-Meisterernst, D. (2004). Dictionary of Manichean Middle Persian and Parthian, Belgium.
Ganjavi, S. (2007). Dieect Objects in Persian, an Unpublished Dissetation, University of South California.
Ghomeishi, J. (1996). Projection and Inflection : A study of Persian phrase Structure, ph. D. Dissertation, University of Toronto.
Hawkins, J.A.(1983). Word Order Universals,  New York: Academic Press.
Hosseini  Fatemi, M.(2013). The semantics of the Persian object marker, An unpublished MA thesis ,
Carleton University.
Karimi, S. (1989). Aspects of Persian Syntax, Specifity and the Theory of Grammar, Ph. D. Dissertation, University of Washington.
ـــــــــــــــــــــــ. (1990). "Obliqueness, Specificity and Discourse Functions", Linguistic Analysis, 20, 3/4, pp. 139-191.
ـــــــــــــــــــــــ. (1999). "Specificity Effect: Evidence from Persian", Linguistic Review, 16, 125-141.
ـــــــــــــــــــــــ. (2003). "Object Position, Specificity and Scrambling", in Word Order and Scrambling, Blackwell Publishing, pp. 91-125.
Kent, R.G. (1953). Old Persian, New Heaven.