صورت‌های شکسته و فرهنگ‌های فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان انگلیسی دانشگاه دریانوردی چابهار

2 استاد زبان‌شناسی همگانی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

صورت شکسته، شکلِ نوشتاری کلمه، وند یا پی‌بستی است که اولاً، مبیّن تلفظ سبک گفتاری فارسی باشد، و ثانیاً، معادل آواییِ سالمی در زبان رسمی معیار فارسی داشته باشد، مثلاً «اگه» و «می‌تونم» صورت‌های شکستۀ کلمات سالمِ «اگر» و «می‌توانم» هستند؛ یا «-رو» صورت شکستۀ کلمۀ دستوری و سالم «را» است. در این مقاله، به اختصار دربارۀ علل درج کلمات شکسته در فرهنگ‌های فارسی و نیز شیوۀ درج این صورت‌ها سخن می‌گوییم. پیکره را از 112 اثر نمایشی و داستانی فارسی (نک. پیوست)، و صد کلمه از گفت­وگوهای منتشرشدۀ صد سالۀ اخیر، به زبان فارسی، به صورت تصادفی برگزیده‌ایم. به باور نگارندگان، لازم است، دست‌کم صورت‌های شکستۀ به‌کاررفته در ادبیات معاصر فارسی استخراج و در فرهنگ‌های عمومی فارسی مدخل شود. تعداد این صورت‌های شکسته بسیار اندک است و شاید بیشتر از موارد پیکرۀ محدود ما نباشد.
 

کلیدواژه‌ها


انوری، ح. 1381. فرهنگ بزرگ سخن، تهران: سخن.
جم، ب. 1394. فرهنگ توصیفی فرایندهای واجی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
خانلری [ناتل]، پ. 1352. «جستار»، سخن، 22(11و12): 1135 -1139.
ــــــــــــــــ . 1353. «زبان فصیح»، سخن، 24(2): 139 -145.
دبیر مقدم، م. 1369. «پیرامون ʼراʽ در زبان فارسی»، زبان‌شناسی، (7)1: 1 -60.
دهخدا، ع. 1361. امثال و حکم، تهران: امیرکبیر.
ذوالفقاری، ح. 1388. «بررسی ضرب­المثل‌های فارسی در دو سطح واژگانی و نحوی»، فنون ادبی (1)1: 57-80.
روبینچیک، ی. 1397. فرهنگ‌نویسی برای زبان فارسی، ترجمۀ م. شجاعی، با یادداشت‌های ع. صادقی، تهران: کتاب بهار.
شاملو، ا. 1372، کتاب کوچه، تهران: مازیار.
شاملو، ا. 1394. مجموعۀ اشعار شاملو، انتشارات نگاه.
شهری، ج. 1378. قند و نمک؛ ضرب­المثل‌های تهرانی (به زبان محاوره)، تهران: معین.
صادقی، ع. 1363، «تبدیل ʼآنʽ و ʼآمʽ به ʼاونʽ و ʼاومʽ در فارسی گفتاری و سابقۀ تاریخی آن»، زبان‌شناسی، (1)1: 52 -71.
صفرزاده، ب. 1395. فرهنگ فارسی گفتاری، تهران: کتاب بهار.
طبیب‌زاده، ا. 1395. «نقدی بر فرهنگ فارسی گفتاری»، ایرانشهر امروز، 1(4): 119 -128.
ــــــــــــــــ . 1396. غلط ننویسیم از چاپ اول تا ویراست دوم؛ بررسی نقدهای نگاشته شده بر چاپ اول غلط ننویسیم و تأثیر آن بر ویراست دوم کتاب، تهران: کتاب بهار.
لیان، س. 1386. «ضرورت توجه به صورت‌های شکسته در فرهنگ‌های فارسی»، فرهنگ‌نویسی، (1): 184-210.
ــــــــــــــــ . 1394. فرهنگ توصیفی آواشناسی و واج‌شناسی، تهران: علمی.
مینوی، م. 1352. «زبان فصیح و گویش‌های محلی»، سخن، 23: 5-6.
نجفی، ا. 1378. فرهنگ فارسی عامیانه، تهران: نیلوفر.
ــــــــــــــــ . 1388. «واژه‌های عامیانه در فرهنگ جامع زبان فارسی»، فرهنگ‌نویسی، 2: 176-190.
ــــــــــــــــ . 1390. جشن‌نامۀ ابوالحسن نجفی، به همت امید طبیب‌زاده، تهران، نیلوفر.
وحیدیان کامیار، ت. 1343. دستور زبان عامیانه فارسی، تهران: باستان.