حرف اضافة «فرا» و «ها» در متون فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فرهنگ و زبان‌های باستانی ایران، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 استاد گروه زبان‌شناسی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

3 دانشیار گروه زبان‌شناسی، ، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران ایران

چکیده

برخی از متون ادب فارسی، ویژگی‌هایی دارند که در سایر متون دورة اسلامی کمتر دیده می‌شود، ولی می‌توان سابقة آن را در زبان‌های کهن ایرانی بررسی کرد. یکی از این ویژگی‌ها کاربرد «فرا» و «ها» در مقام حرف اضافه و پیشوند فعلی است. در برخی از این متون، «فرا» و در برخی دیگر، «ها» که صورت دیگری از «فرا» است، به کار رفته است. در تاج‌التراجم، هر دو صورت به کار رفته‌اند. در این مقاله، سیر تحول «فرا» از منظر صورت و کارکرد در دوره‌های کهن زبان‌های ایرانی بررسی و چگونگی تحول آن از قید به حرف اضافه و پیشوند نشان داده شده است. در زبان اوستایی، frā قید به معنی «پیش، جلو» است و در برخی بافت‌ها، کارکرد معنایی خود را از دست داده و قرار گرفتن آن پیش از یکی از اجزاء جمله سبب شده به عنوان حرف اضافه بازتحلیل شود. نزدیک شدن به فعل جمله نیز به تدریج آن را به پیشوند فعل بدل کرده است. frā در متون موجود فارسی میانه و پهلوی اشکانی جز به صورت عنصری رسوبی در ساخت برخی واژه‌ها باقی نمانده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Frā and Hā as Adpositions in Persian Texts

نویسندگان [English]

  • Farahnaz Jamali 1
  • Mojtaba Monshizadeh 2
  • Ehsan Changizi 3
1 Ph.D. student Department of Ancient Iranian Culture and Languages, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
2 Professor, Linguistics Department, Allameh Tabataba'i, Tehran, Iran
3 Associate Professor, Linguistics Department, Allameh Tabataba'i, Tehran, Iran
چکیده [English]

Some Persian literary texts exhibit features that are less commonly observed in other texts from the Islamic era, however their origins can be traced back to ancient Iranian languages. One such feature is the use of frā and hā as adpositions and verbal prefixes. In some of these texts, frā is used, while in others, its variant hā is employed. In Tāj al-Tarājim, both forms are used. This article examines the evolution of frā in terms of form and function across the ancient periods of Iranian languages, highlighting its change from an adverb to an adposition and a verbal prefix. In Avestan, frā is an adverb meaning ‘forward’ or ‘ahead’. In some contexts, it lost its semantic function, and its placement before other sentence elements has led to its reanalysis as an adposition. In sentences, its proximity to the verb gradually causes it to become a verbal prefix. In Middle Persian and Parthian texts, frā mostly survived as a residual element in the structure of certain words. However, in some Persian literary texts, it continues to function as a verbal prefix or an adposition indicating the semantic roles of theme and goal of motion verbs. Through phonetic changes, f

کلیدواژه‌ها [English]

  • fra
  • ha
  • adverb
  • preposition
  • prefix