بررسی مؤلفه‌های زبانی شعر کودک در ترانه‌های کودکانه و لالایی‌های تالشی جنوبی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختة دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه گیلان

2 دانشجوی دورة دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه گیلان

چکیده

ترانه‌های عامیانۀ ویژۀ کودکان بخش مهمی از زندگی فرهنگی جامعه را تشکیل می‌دهد. این ترانه‌ها کارکردهای ایجاد نشاط و آرامش و پرورش و تربیت غیرمستقیم کودکان را  نیز دارد. با بررسی نشانه‌های زبان شعر کودک در عامه‌سروده‌های کودکانه، درجۀ انطباق این اشعار با قواعد شعری و زبانی شعر رسمی مشخص می‌شود و می‌تواند فرضیۀ وجود الگویی نشانه‌ای-زبانی واحد در ساخت شعر کودک در هر دو شکل رسمی و عامیانه را اثبات نماید. بدین­منظور مقالۀ حاضر با رویکرد نشانه‌شناختی برجسته‌ترین نشانه‌های زبانی شعر کودک را در ترانه‌های کودکانه و لالایی‌های تالشی جنوبی بررسی کرده‌است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد عامه‌سروده‌های کودکانۀ تالشی از قواعد شعری و نشانه‌های زبانی شعر کودک رسمی پیروی می‌کند. درجۀ این انطباق در نشانۀ موسیقی بیش از سایر نشانه‌ها و در نشانۀ یکپارچگی معنایی کمتر از دیگر نشانه‌های زبانی دیده ‌شد. نیز نتایج یادشده از لالایی‌ها بیش از ترانه‌ها دریافت گردید.

کلیدواژه‌ها


آذرمکان، ح و م، نجاتی. 1393. «وزن شعر کودک: عروضی- هجایی یا تکیه­ای- هجایی»، ادب پژوهی، (30): 116-101.
احمدپناهی، م. 1383.ترانهوترانه‌سراییدرایران. تهران: سروش.
ایگلتون، ت .1386. پیش‌درآمدی بر نظریه ادبی. ترجمۀ ع مخبر. تهران: مرکز.
پناهی‌سمنانی، م. 1368. ترانه­های ملی ایران. تهران: مؤلف.
پورداوود، ا. 1380. یسنا. تهران: اساطیر.
پورنعمت، م. 1392. «ترانه‌های نوازش کودک، نازآواهای مادران و زنان». بهار ادب. 6 (2): 110-93.
جلالی، م. 1389. «اوزان عروضی در شعر کودک». کتاب ماه ادبیات کودک و نوجوان. (159): 82-79.
ـــــــــــــــــ.1390. «آهنگ تکرار در شعر کودک فارسی و عربی». کتاب ماه کودک و نوجوان. (171): 71-78.
جلالی پنداری، ی، و ص، پاک‌ضمیر. 1390. «ساختار روایت در لالایی‌های ایرانی». مطالعات ادبیات کودک شیراز. 2 (2): 20-1.
حسن‌لی، کاووس .1382. «لالایی‌های مخملین». زبان و ادبیات فارسی سیستان و بلوچستان. (1): 61-80.
حق‌شناس، ع و همکاران. 1388. «شعر کودکانه؛ پیدایش زیبایی‌شناسی کلامی در کودکان». پژوهش‌های ادبی. 6 (23): 108-89.
رسولی، س­ج .1392. «انواع ترانه‌های کودکانه». مطالعات ادبیات کودک شیراز، 4 (2): 82-53.
رضایتی کیشه‌خاله، م. 1370. توصیف گویش تالشی، پایان­نامة کارشناسی ارشد، زبان و ادبیات فارسی، به راهنمایی ت. وحیدیان کامیار، دانشگاه شهید چمران اهواز.
ــــــــــــــــ 1384. «تأملی دیگر در فهلویات شیخ صفی‌الدین اردبیلی». گویش‌شناسی. (4): 146-128.
رهنمایی، م. 1380. «تالش، تالش است». تحقیقات تالش، 1 (1): 97-93.
دری، ن و همکاران . 1393. «پیوند وزن و محتوا در شعر مصطفی رحماندوست و ناصر کشاورز». نقد ادبی. 7 (27): 156-127.
ذوالفقاری، ح. 1394. «کاربرد ویژگی‌های دوبیتی در بومی­سروده‌های ایرانی». ادب پژوهی. (32): 63-95.
سلاجقه، پ .1387. از این باغ شرقی: نظریه‌های نقد شعر کودک و نوجوان. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
شریف‌نسب، م. 1381. «زبان و تصویرآفرینی در شعر کودک و نوجوان». پژوهشنامۀ ادبیات کودک و نوجوان، (30): 90-78.
صادقی، ع. 1386. «ترانه­های عامیانة کودکان».  فصلنامة فرهنگ مردم ایران. (9): 67-53.
طیب عثمان، م. 1371. راهنمای گردآوری سنت‌های شفاهی. ترجمۀ ع رهبر. تهران: سازمان میراث فرهنگی.
غلامحسین­زاده، غ و ح، نوروزی.1382. «نقش تکرار آوایی در انسجام واژگانی شعر عروضی فارسی»، مجله ادبیات شهید باهنر کرمان، (27): 281-251.
فریدی هفتخوانی، آ. 1389. موسیقی تالشی، رشت: سورۀ مهر.
قزل­ایاغ، ث. 1386. ادبیات کودکان و نوجوانان و ترویج خواندن. تهران: سمت.
کیایی، ح و س، حسن‌شاهی. 1391. «بررسی تطبیقی ساختار و درون­مایۀ لالایی‌های فارسی و عربی»، مطالعات ادبیات کودک شیراز. 3 (2): 114-91.
گیرو، پ. 1380. نشانه­شناسی. ترجمۀ م نبوی. تهران: آگه.
محرمی، ر و همکاران. 1395. «بررسی تأثیر مضامین قرآنی در اشعار کودکانۀ جعفر ابراهیمی»، پژوهش‌های ادبی- قرآنی، 4 (1): 141-130.                                                     
مربیان، ز.1390. بررسی جنبه‌های دراماتیک ترانه‌های عامیانۀ کودکان در ایران، پایان­نامۀ کارشناسی ارشد. به­راهنمایی: ش بزرگمهر. دانشگاه آزاد اسلامی، تهران مرکز.
مدنی، د و م خسرو شکیب. 1388. «نشانه‌شناسی زبان در شعر کودک». ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد، (23): 114-101.
معروف، ی. 1385. العروض العربی البسیط، تهران: سمت.
موزونی ‌دیره، ر. 1392. ترانه‌های کودکانه در ادبیات شفاهی کرمانشاه و سنجش آنها با نمونه‌های همانند فارسی، پایان­نامة کارشناسی ارشد، به­راهنمایی م کزازی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملایر.
وجدانی، ب. 1387. «لالایی، موسیقی، نقش زن در انتقال فرهنگ شفاهی»، کتاب ماه هنر. (122):104-98.
وحیدیان کامیار، ت. 1370. حرف­های تازه در ادب فارسی، اهواز: جهاد دانشگاهی.
Huch.charlotte.1997. childrens literature in the elementary school. m cGraw. Hill.
Laughlin MC,B. 1984. Second-language Acquisition in childhood, Hillsdale, New jersey: L.E.A. Publishers, New  
Jefferson, Ann. 1989. Russian formalism in modern literary theory; A. 12. Jefferson & D.Robey(eds.) 2nd ed. London: Bastford Lth.
Miller, E. 2003. Verbal Play and Language Learning Accessible at http:// ccat. Sas upenn. Edu/ emiller/ Amiga- article. Html.