تأملی بر جاینام‌شناسی منطقة تات‌زبان شاهرود خلخال

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

چکیده

جاینام­شناسی یا بررسی نام­های جغرافیایی، از زیرشاخه­های زبان­شناسی است که اصول و قواعد خاصی دارد. این علم در ایران در دهه­های اخیر رواج یافته، اما هنوز جایگاه خود را پیدا نکرده­است. جاینام­ها در گـویش­های ایرانی کمتر از زبان فارسی بررسی شده­است. تاتی عنوانی کلی از گویش‌های ایرانی است که در نواحی مختلف ایران و خارج از ایران رواج دارد و به دو دستة شمالی و جنوبی تقسیم می‌شود. بررسی جاینام­های تاتی به شناخت بیشتر این گویش‌ها کمک می‌کند. هدف این مقاله ضمن طرح مسائل کلی در جاینام­شناسی ایرانی، انواع جاینام‌های منطقة تات‌زبان شاهرود خلخال، با تمرکز بیشتر بر روستای «درو» dərav مطالعه شده و ویژگی‌های زبانی آنها بررسی شده‌است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Toponymy in Khalkhāl's Tāti Speskers regions

نویسنده [English]

  • Jahāndoost Sabzalipoor
(PhD), Islāmic Āzād University (Rasht Branch)
چکیده [English]

Toponymy or the study of geographical names is one of the linguistic fields that follow specific Principles. This type of study became prevalent in the current decades; however it was not in focus, yet. Toponymy has been investigated in Iranian dialects less than Persian. Tāti is one of the northwestern Iranian languages which is spoken in Iran and outside the Iran’s borders and it has two branches, i.e., southern and northern. The study of toponymy in Tāti can help us to better understand the dialects of this language. Throughout this paper, while discussing the general issues in Iranian toponymy, the types of geographical names in Khalkhāl's Tāti spesker regions – with more focus on the Dərav village- was studied and their linguistic features have been investigated.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tāti language
  • Toponymy
  • Deravi dialect
  • Tāti of khalkhāl
آلیانی، م. 1390. بررسی کلان­جاینام­های استان گیلان، پایان­نامۀ کارشناسی ارشد فرهنگ و زبان­های باستانی، دانشگاه بوعلی سینای همدان.
ابوالقاسمی، م. 1389. ریشه‌شناسی (اتیمولوژی)، تهران: ققنوس.
احدیان، م. و ر بختیاری. 1388. «درآمدی بر جاینام­شناسی ایران»، جستارهای ادبی، 42 (165): 181- 199.
افشار، ا. 1368. زبان فارسی در آذربایجان، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار یزدی: تهران.
ـــــــــــــــــــ .1382. پژوهشی در نام شهرهای ایران، تهران: روزنه.
بختیاری، ر. 1388. «ملاحظاتی بر فرهنگ ریشه­شناختی زبان فارسی»، زبان­شناسی، 19 (38):  126-133.
ـــــــــــــــــــ . 1390، «ریشه­شناسی عامیانة جاینام­های ایران (جعل تاریخ و هویت)»، زبان­پژوهی، 3 (5): 25-49.
بازن، م. 1385. تالش منطقه‌ای قومی در شمال ایران، ترجمة م. ا. فرشچیان، مشهد: آستان قدس. 
ترقی ­اوغاز، ح. 1381. «نقد کتاب مبانی توپونیمی و نگاهی به توپونیمی­های ایران»، زبان­شناسی، 17 (2): 137-145.
توکلی ­مقدم، ح. 1375. وجه تسمیة شهرهای ایران، تهران: میعاد.
چگنی، ع.  1387. فرهنگنامة تطبیقی نام­های قدیم و جدید مکان­های جغرافیایی ایران و نواحی مجاور، مشهد: آستان قدس.
حدود العالم من المشرق الی المغرب. 1362. اهتمام م. ستوده، تهران: طهوری.
حسن­دوست، م. 1393. فرهنگ ­ریشه­شناختی زبان فارسی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
ـــــــــــــــــــ . 1389. فرهنگ تطبیقی - موضوعی زبان‌ها و گویش‌های ایرانی نو، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
رفاهی علمداری، ف. 1380. مبانی توپونیمی و نگاهی به توپونیمی­های ایران، تهران: سازمان نقشه‌برداری کشور.
رضایتی کیشه‌خاله، م. و ش ملیحی لُمر. 1395. «بررسی جاینام‌های بخش اسالم شهرستان تالش»، پژوهش‌های زبان‌شناسی تطبیقی، (11): 97-114.
سبزعلیپور، ج. 1387. «نشانه­های تالشی در مناطق تات­زبان خلخال»، ادب­پژوهی، 4 (13): 109-130.
ـــــــــــــــــــ .1391. فرهنگ تاتی، رشت: فرهنگ ایلیا.
شارق، س. 1385. بررسی تاریخی، زبان­شناختی نام شهر­ها و مکان­های کهن استان فارس، پایان­نامۀ کارشناسی ارشد فرهنگ و زبان­های باستانی، دانشگاه بوعلی سینای همدان.
صادقی، ع. [زیر نظر] 1392. فرهنگ جامع زبان فارسی، تهران: آثار.
صفا، ذ. 1373. تاریخ ادبیات ایران، تلخیص م. ترابی، خلاصۀ ج3، بخش1و2، تهران: فردوس.
قدکساز، م. 1375. وجه تسمیۀ شهرهای ایران، تهران: گل­گشت.
کسروی، ا. 1387. مجموعۀ زبان پاک، آذری یا زبان باستان آذربایگان، نام­های شهرها و دیه­های ایران، به کوشش ع. علیزاده، تهران: فردوس.
مستوفی، ح. 1362. نزهه­القلوب، به اهتمام گ. لیسترانج، مقالة سوم، تهران: دنیای کتاب.
منصوری، ی. 1384. بررسی ریشه­شناختی فعل­های زبان پهلوی، فارسی میانۀ زردشتی، تهران: آثار.
منصوری، ی. و ج، حسن­زاده. 1387. بررسی ریشه­شناختی افعال در زبان فارسی، زیر نظر بهمن سرکاراتی، تهران: آثار.
نقیب، م. 1379. خلخال و مشاهیر، تبریز: مهد آزادی.
نوبان، م. 1374. نام مکان­های جغرافیایی در بستر زمان، تهران: ما.
Cheung, J.  2006. Etymological Dictionary of the Iranian Verb, Leiden.
Kadmon. N. 1996. An Introduction to toponymy, Institute of Geografphy, university of Pereteoria, Prerteoria.
Henning, W. B.  1954. The ancient language of Azerbaijan, TPhS: 147-177.