ویژگی‌های آوایی شمال غربی در گیلکی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان‌شناسی، دانشکدۀ زبان‌های خارجی، دانشگاه اصفهان

2 کارشناس ارشد زبان‌شناسی همگانی

چکیده

گیلکی از گویش­های شمال غربی ایران است که در کرانه‌های جنوب غربی دریای خزر در استان گیلان صحبت می‌‌شود و به همراه تالشی، مازندرانی و سمنانی گروه گویش­های خزر را تشکیل می‌دهد. این گویش گونه­های مختلفی در رشت، لاهیجان و لنگرود دارد، اما گونۀ کهن­تر و اصیل­تر آن؛ گالشی، گویش برخی کوه­نشینان شرق گیلان است. این گویش از زبان فارسی تأثیر زیادی گرفته‌است. تأثیر فارسی بر واژگان و ساخت آوایی گیلکی چنان است که ویژگی­های آوایی شمال غربی آن تا اندازۀ زیادی از میان رفته یا تنها در برخی ساخت­های کهن مانده­است. هدف مقاله بررسی گونه­های مختلف گیلکی برای یافتن و بررسی ویژگی­های آوایی شمال غربی در این گویش است. با بررسی واژگان گیلکی به­ویژه در گونه­های اصیل­تر آن مانند گالشی سعی کرده­ایم واژه‌ها و ساخت­های کهنی که ویژگی شمال غربی گیلکی را نشان دهد بیابیم.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Northwestern phonological features in Guilaki

نویسندگان [English]

  • Esfadyār Tāheri 1
  • Elāhe Hoseini Mātak 2
1 (PhD), University of Isfahān
2 MA in Linguistics
چکیده [English]

Spoken in southwestern shores of Khazar Sea in Guilan Province, Guilaki is a northwestern Iranian dialect, and together with Māzandarāni and Semnāni dialects constitute Khazar group of Northwestern Iranian dialects. Gilaki has varieties in diverse regions in Guilan province such as Rasht, Langerud, Anzali, but its archaic variety is Gāleshi, spoken in mountainous area in the east of Guilan. The vocabulary and sound system of this dialect is profoundly affected by Persian, so that most of its northwestern features were disappeared or only may be seen in archaic variety of Guilaki such as Gāleshi. The aim of this paper was to examine the vocabulary of Guilaki varieties to find the northwestern phonological features of this dialect by looking at certain characteristics of its historical phonology. Findings showed that Guilaki has basic northwestern features, though exhibit some of them only in one word, or though these characteristics are best seen in archaic varieties of Guilaki such as Gāleshi.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Guilaki
  • Khazar dialects
  • northwestern features
  • historical phonology

مراجع

آل احمد، ج. 1370.  تات‌نشین‌های بلوک زهرا، تهران: امیرکبیر.
ابراهیمی، ق. و ع. عظیم­پور اردستانی 1390. واژه­نامه گویش اردستان، اصفهان: فردا.
اقتداری، ا. 1334. فرهنگ لارستانی، تهران: فرهنگ ایران زمین.
اشرفی خوانساری، م. 1383. گویش خوانساری، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
پاینده لنگرودی، م. 1366. فرهنگ گیل و دیلم، فارسی به گیلکی، تهران: امیرکبیر.
پرهیزگاری، ا. 1391. بررسی گویش مراغی، تهران: ترفند
حاجت‌پور، ح. 1383. زبان تالشی، گویش خوشابر، رشت: گیلکان.
رضایی باغ­بیدی، ح. 1383. «گویش ویدری»، گویش­شناسی، (1/3): 22-38.
زرگری، ر. 1391. تاریخ، فرهنگ و هنر جوشقان قالی، اصفهان: نشر پرسش.
سبزعلیپور، ج. 1391. فرهنگ تاتی، رشت: فرهنگ ایلیا.
ستوده، م. 1365. فرهنگ نایینی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
شکری، گ. 1374. گویش ساری (مازندرانی)، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
صبوری، ن. و ب. روشن. 1393. «ریشه‌شناسی چند واژه از گویش گیلکی»، ادب‌پژوهی، (30): 117-132.
طاهری، ا. 1389.  گویش بختیاری کوهرنگ، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ـــــــــــــــ .  1395. گویش لری بویراحمدی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
کارنگ، ع. 1333. تاتی و هرزنی. تهران: چاپخانۀ شفق.
کریستین‌سن، آ. 1374. گویش گیلکی رشت، ترجمة ج. خمامی­زاده، تهران: سروش.
نجیبی فینی، ب. 1381. بررسی گویش فینی، تهران: نشر آثار، فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
همایون، ه. 1371. گویش افتری، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
یزدانی، م. 1391. ساختار دستوری و واژه­نامۀ زبان گزی، اصفهان: نشر هشت بهشت.
Bartholomae, C. 1904.  Altiranisches Wörterbuch, Strassburg.
Borjian, H. 2010. “The Dialect of Jowshaqan, Part One: Phonology, Morphology and Syntax”, Iran and the Caucasus, (14): 83-116.
Cheung, J. 2007.  Etymological dictionary of Iranian verb, Leiden.
Durkin-Meisterernst, D. 2004. Dictionary of Manichaean Middle Persian and Parthian, Turnhout.
Edelman, D. I. 2011. Etimilogiceskiy Slovar Iranskix jazikov, [فرهنگ ریشه­شناختی زبان­های ایرانی], Tom 4, Moskva.
Kent, R. 1953. Old Persian, New Haven, Connecticut.
Korn, A. 2005. Toward a Historical Grammar of Balochi, Wiesbaden.
ـــــــــــــــ . 2003. “Balochi and the Concept of North-Western Iranian, C. Jahani, A. Korn (eds.) The Baloch and Their Neighbours. Ethnic and Linguistic Contact in Balochistan in Historical and Modern Times. Wiesbaden: 49-60
Lecoq, P. 1989. “Le dialects Caspiens et les Dialectes du Nord-Ouest de l’Iran”, in Compendium Linguarum Iranicarum, ed. R. Schmitt, Wiesbaden.
ــــــــــــــــ . 1979. Le Dialecte de Sivand,Wiesbaden.
MacKenzie, D. N. 1961. “The Origins of Kurdish”, Transactions of the Philological Society, 60(1): 68-86.
 ــــــــــــــــ. 1966. The Dialect of Awroman. København.
Pireyko, L. A. 1976. Talyšsko-Russkij slovar (فرهنگ تالشی- روسی), Moskva.
Skjærvø, P. O. 1988.  “Baškardi”, in Encyclopedia Iranica, (III, Fasc. 8): 846-850.
Thackston, W. M. 2009. Sorani Kurdish, A Reference Grammar, Harvard.
Todd, T. L. 1985. A Grammar of Dimili also Known as Zaza, Ann Arbor: Michigan State University, rep. Electronic Publication, 2008.
Windfuhr, G. 1989. “Western Iranian Dialects”, in Compendium Linguarum Iranicarum, ed. R. Schmitt, Wiesbaden: 294-295.
Yarshater, E. 1959. “The Dialect of Shahrud (Khalkhal)”, BSOAS,(22): 52-68.
 ــــــــــــــــ. 1960. “The Tati Dialect of Kajal”, BSOAS, (23): 257-268.
زبان فارسی و گویش‌های ایرانی
دوره 2، شماره 1 - شماره پیاپی 3
پیاپی 3
فروردین 1396
صفحه 147-161

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار