The future tense of the verbs in Iranian languages and dialects

Document Type : Original Article

Authors

Abstract

The future tense of the verbs has been changed from old period up to now. In Old Persian there was no future tense and often subjunctive mood has been used to refer to the future tense. In Avestan language, there has been an independent futute tense besides subjunctive mood and from this structure just remained the declarative mood and subjective adjective. In the western group of middle Iranian languages, the lack of future tense has been compensated with present subjunctive and present declarative. In the eastern group of Iranian languages, (Sogdian and Kharazmi), the future tense of the verb was made by the addition of tense suffix to the end of the verb. Following Dari Persian in the modern written language, the future tense is made through combination of the auxiliary verb »khāstan« and the lexical verb (in the full or truncated form of the infinitive). However, the mentioned future tense is not used in the spoken Persian and in practice; it has been replaced with the present declarative. In most Iranian dialects, the future tense characteristic is the same as the spoken Persian. In this paper, while investigating the historical change of the future tense of the verb from past up to now, its structure has been studied in some Iranian dialects.

Keywords


آقاربیع، ا. ۱۳۸۳. گویش راجی هنجن، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
آموزگار، ژ. و ا. تفضلی. 1373. زبان پهلوی ادبیات و دستور آن، تهران: معین.
آهنگر، ع.، م. محمودزهی و ف. جمال‌زهی. 1392. «ساختار تصریفی فعل در بلوچی سرحدی گرنچین». مطالعات زبان و گویش‌های غرب ایران، (3): 23-48.
ابوالقاسمی، م. ۱۳۸7. دستور تاریخی زبان فارسی، تهران: سمت.
احمدی گیوی، ح. ۱۳۸۰. دستور تاریخی فعل، تهران: قطره.
اشرفی خوانساری، م. 1383. گویش خوانساری، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
اصغری، ا. 1385. «فعل در گویش تاتی کلاسور». نشریة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، (198): 1-25.
اقتداری لارستانی، ا. ۱۳۷۱. لارستان کهن و فرهنگ لارستانی, تهران: جهان معاصر.
اِلفِنباین، ی. 1383. «بلوچی». راهنمای زبان­های ایرانی، ج2، ویراستة ر. اشمیت، ترجمۀ فارسی زیرنظر ح. رضائی باغ­بیدی. تهران: ققنوس. 577-597.
اندریاس، ک. ف. 1394. گویش‌های ایرانی (سیوندی، یزدی، سویی)، ترجمة علی نورزاد. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
بروغنی، ا. ۱۳۸۱. بررسی زبان‌شناسانۀ گویش سبزوار، سبزوار: ابن­یمین.
بلو، ج. و و. باراک. 1387. دستور زبان کردی (کرمانجی)، ترجمة ع. بلخکانلو. تهران: مترجم.
پورشفقی، م. 1385. توصیف دستگاه فعل در گویش تالشی، پایان‌نامة کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی. رشت: دانشگاه گیلان.
پورهادی، م. 1385. زبان گیلکی، رشت: فرهنگ ایلیا.
خانلری، پ. ن. ۱۳69. تاریخ زبان فارسی، تهران: نشر نو.
خرسند، ا. 1367. «توصیف ساختمان فعل در لهجة کرماشاهی». مجلة زبانشناسی، (9): 90-108.
دیهیم، گ. 1384. بررسی خرده‌گویش‌های منطقة قصران به انضمام واژه‌نامة قصرانی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
راستارگویوا، و. س. ۱۳۴۷. دستور زبان فارسی میانه، ترجمۀ و. شادان. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
رستمی، م. 1388. گویش نهاوندی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
رضایتی کیشه‌خاله، م. 1383. «فعل‌های مرکب ضمیری در زبان فارسی». نشریة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی، (144): 191-205.
ـــــــــــــــ . 1386. زبان تالشی، رشت: فرهنگ ایلیا.
ـــــــــــــــ . 1388. «فعل‌های پیشوندی در آثار منثور فارسی از آغاز تا پایان قرن پنجم»، دستور (ویژه‌نامة نامة فرهنگستان)، (5): 27-50.
رضایی باغ­بیدی، ح. ۱۳۸۱. دستور زبان پارتی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب پارسی.
ـــــــــــــــ .‌۱۳۸1. زمان آینده در زبان‌ها و گویش‌های ایرانی غربی، خلاصه‌مقالات نخستین همایش ملی ایران‌شناسی، گردآوردة م. تهرانی‌زاده، تهران: بنیاد ایران‌شناسی
ـــــــــــــــ . ۱۳۸3. «گویش ویدری». گویش‌شناسی (ویژه‌نامة نامة فرهنگستان)، (3): 20-38.
ـــــــــــــــ . 1388. تاریخ زبان‌های ایرانی، تهران: مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.
رضائی، ج. 1377. بررسی گویش بیرجند، به ‌اهتمام م. رفیعی. تهران: هیرمند.
زمردیان، ر. ۱۳۶۸. بررسی گویش قاین، مشهد: آستان قدس رضوی.
زوندرمان، و. 1382. «زبان‌های ایرانی میانة غربی». راهنمای زبان­های ایرانی، ج1، ویراستة ر. اشمیت، ترجمۀ فارسی زیر­نظر ح. رضائی باغ­بیدی. تهران: ققنوس. 179-189.
سبزعلیپور، ج. 1389. زبان تاتی، رشت: فرهنگ ایلیا.
ـــــــــــــــ . 1390. «پیرامون تاتی کلاسور». نشریة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، (223): 89-113.
ـــــــــــــــ . 1391. بررسی تطبیقی ساخت فعل در گویش‌های تاتی، تالشی و گیلکی، رشت: دانشگاه گیلان.
سبزعلیپور، ج. و ر. ایزدی‌فر. 1391. «تحول مضارع اخباری به مضارع مستمر در گویش‌های ایرانی شمال غربی». نخستین همایش بین‌المللی زبان‌ها و گویش‌های ایرانی (گذشته و حال)، تهران: مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی. 149-176.
اسلامی، ع. 1383-1388. گنجینة گویش‌شناسی فارس. دفتر اول تا پنجم، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
سوکولوف، س. ن. 1388. زبان اوستایی، ترجمة ر. بهزادی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
سیمز ویلیامز، ن. 1382. «ایرانی میانة شرقی». راهنمای زبان­های ایرانی، ج1، ویراستة ر. اشمیت، ترجمۀ فارسی زیر­نظر ح. رضائی باغ­بیدی. تهران: ققنوس. 261-271.
شکری، گ. ۱۳۷۴. گویش ساری، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ـــــــــــــــ . ۱۳۸۵. گویش رامسری، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
صادقی، ع. ا. 1357. تکوین زبان فارسی، تهران: دانشگاه آزاد ایران.
ـــــــــــــــ .1380. «دربارة فعل‌های جعلی». مسائل تاریخی زبان فارسی. تهران: سخن.
صارمی، س. 1386. «ساخت فعل در گویش ملایری». گویش‌شناسی (ویژه‌نامة نامة فرهنگستان)، (6): 45-65.
طاهری، ا. ۱۳۸۵. «فعل در گویش بختیاری». گویش‌شناسی (ویژه‌نامة نامة فرهنگستان)، (5): 86-106.
ظفری، و. ۱۳۸۳. «مختصات آوایی و دستوری گویش نهاوندی». مجموعه‌مقـالات نخسـتین همایش ایران‌شناسی: زبان و زبان‌شناسی، ج 1. تهران: بنیاد ایران‌شناسی. 431-470.
علمداری، م. 1384. گویش دماوندی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
فتحی بروجنی، ش. 1392. گویش میمه‌ای، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
فخرو، ع. ا. و ع. اسماعیلی. 1389. توصیف دستوری گویش سرخه‌ای، سمنان: دانشگاه سمنان.
فروتن، ف. ۱۳۸۷. دستور زبان بختیاری، اهواز: کردگار.
قریب، ب. 1372. «نظام فعل در زبان سغدی». مجلة زبانشناسی، (19): 1-54.
کریستوفر، ج، ب. 1376. نحو زبان‌های ایرانی میانة غربی، ترجمة س. عریان. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
کریستین­سن، آ. ۱۳۷۴. گویش گیلکی رشت، ترجمۀ جعفر خمامی­زاده. تهران: سروش.
کلباسی، ا. ۱۳۶۲. گویش کردی مهابادی، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
ـــــــــــــــ .۱۳۷۳. گویش کلیمیان اصفهان، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ـــــــــــــــ .۱۳۷۶. گویش کلاردشت، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
کلنز، ژ. 1382. «اوستایی». راهنمای زبان­های ایرانی، ج1، ویراستة ر. اشمیت، ترجمۀ فارسی زیر­نظر ح. رضائی باغ­بیدی. تهران: ققنوس. 70-109.
لُکوک، پ. ۱۳۸۳. «گویش­های حاشیۀ دریای خزر و شمال غرب ایران». راهنمای زبان­های ایرانی، ج2، ویراستة ر. اشمیت، ترجمۀ فارسی زیر­نظر ح. رضائی باغ­بیدی. تهران: ققنوس. 489-515.
ـــــــــــــــ .۱۳۸۳. «گویش­های مرکزی ایران». راهنمای زبان­های ایرانی، ج2، ویراستة ر. اشمیت، ترجمۀ فارسی زیر­نظر ح. رضائی باغ­بیدی. تهران: ققنوس. 517-539.
مرادی، ف. 1386. فرهنگ گویش خُلاری، تهران: کاکتوس.
مرتضوی، م. 1384. زبان دیرین آذربایجان، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار یزدی.
مزداپور، ک. 1374. واژه‌نامة گویش بهدینان یزد، ج 1، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مطلبی، م. 5-1384. بررسی گویش رودباری کرمان. رسالة دکتری فرهنگ و زبان‌های باستانی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مقیمی، ا. ۱۳۷۳. بررسی گویش بویر احمد و... ، شیراز: نوید.
مولایی، چ. 1384. راهنمای زبان فارسی باستان، تهران: مهرنامک.
مؤمنی، ف. 1382. «ساختمان فعل در گویش تنکابنی از زبان مازندرانی غربی». مجلة زبان‌شناسی، (35): 101-115.
نغزگوی کهن، م. 1373. «توصیف ساختمان دستگاه فعل در گویش تالشی دهستان طاسکوه ماسال». مجلة زبان‌شناسی، (21): 38-57.
هاشمی تکلیمی، ن. 1391. پژوهشی در گویش رودباری، رشت: حرف نو.
همایون، ه. 1371. گویش افتری، تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
ـــــــــــــــ . 1383. گویش کلیمیان یزد، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
هومباخ، ه. 1382. «خوارزمی». راهنمای زبان­های ایرانی، ج2، ویراستة ر. اشمیت، ترجمۀ فارسی زیرنظر ح. رضائی باغ­بیدی. تهران: ققنوس. 303-318.
هومند، ن. 1369. پژوهشی در زبان تبری مازندرانی، آمل: کتاب‌سرای طالب آملی.
وثوقی، ح. 1383. «توصیف زبان‌شناختی گویش زرگری رایج در روستای زرگر». مجموعه‌مقالات نخستین همایش ملی ایران‌شناسی (زبان و زبان‌شناسی)، ج2. 361-396.
Jackson, A. V. W. 2004. Avesta Grammar and Reader. with an introduction in Persian by H. Rezai Baghbidi. Asatir: Tehran.
Kent, R. G.  1953. Old Persian Grammar, Texts, Lexicon. American Orienta1 Society, New Haven.
Mackenzie, D, N .1966. The Dialect of Awroman (Hawrāmān-ī Luhōn). Grammatical sketch. Texts and Vocabulary. Kobenhaven.
Yarshater, E. 1969. A Grammar of Southern Tāti Dialects. Mouton. The Hague. Paris.