ساخت واژگان خویشاوندی تالشی با رویکرد اجتماعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مدرس دانشگاه فرهنگیان گیلان

چکیده

واژه­های خویشاوندی از اساسی­ترین عناصر زبان­اند که به آنها از منظرهای گوناگون نگریسته­اند. در این جستار، ضمن گردآوری واژگان خویشاوندی تالشی جنوبی (شفت)، آنها را به بنیادی، ترکیبی، ناتنی و ساختگی بخش کرده­ایم. ساخت و ارجاعی یا خطابی بودن آنان را بررسیده­ و از ساختار زبانی راه به ساختار اجتماعی برده­ایم؛ استواری یا سستی پیوند خویشاوندی، ارجمندی و بی­ارجی، خوشایندی یا ناخوشایندی برخی خویشان، جنسیت، برترنهادن خویش پدری یا مادری، ساختار قدرت در خانواده، تأثیر خانوادة گسترده و هسته­ای بر واژگان خویشاوندی، تنوع واژگانی یا نبود واژه برای برخی خویشان را پژوهیده­ایم. شیوة مقاله توصیفی و تحلیلی است، هم از پژوهش کتاب­خانه­ای بهره برده­ایم، هم میدانی. در تالشی جنوبی شفت پیوند خویشاوندی گسترده و استوار است، الگوی قدرت پدرسالارانه، تنوع واژگانیِ پدر بسیار، و الگوی اقامت پدرمکانی است. جنسیت برجستگی دارد و دگرگونی اجتماعی برخی واژگان خویشاوندی را برانداخته‌است. پدر، مادر و خواهر گونة اهریمنی هم دارند. برخی پیوندهای خویشاوندی واژه ندارند و صرفاً توصیف می­شوند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Social Approach to the structure of Tāleshi Kinship Terminology

نویسنده [English]

  • Ali Nosrati Siyāhmezgi
(PhD), Lecturer at farhangian University (Guilān Branch)
چکیده [English]

Kinship terms are the most essential elements of language that have been considered from different viewpoints. In this article, while collecting southern Tālishi kinship terms, they have been divided into fundamental, compound,  half-blood, and synthetic. Their structure and their status of being referential or addressive have been examined and through their linguistic structure, their social structure has been discovered. Also, stablity or insecurity of kinship relationship, venerability and worthlessness, pleasantness or unpleasantness of some relatives, sexuality, giving superiority to paternal or maternal kinfolk, the authority structure in family, the effect of extended and nuclear family on kinship terms, lexical variability or lack of terms for some relatives have been studied. It was a descriptive-analytical study, using library and field research. In southern Tālishi of Shaft, the kinship link is extensive and stable. The authority pattern is patriarch and the variability of father's term is high and the residence pattern is patri-local. Gender is prominent and social change led in the disappearance of some kinship terms. In Siyāhmezgi Tālishi, the words of father, mother, sister, wife and husband have devil or undevil versions. Some kinship links have no words and they are just described

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sociolinguistics
  • Kinship Terms
  • Structure
  • Siyāhmezgi Tālishi
استاجی، ا. 1394. «بررسی اصطلاحات خویشاوندی در زبان فارسی». زبان­شناسی و گویش­های خراسان، دانشگاه فردوسی مشهد، (13): 1-19.
باطنی، م. ر. 1364. زبان و تفکر. تهران: زمان.
ـــــــــــــــ . 1374. مسائل زبان­شناسی نوین. تهران: آگاه.
بیتس، د. و ف. پلاگ. 1375. انسان­شناسی فرهنگی. ترجمة م. ثلاثی. تهران: علمی.
ترادگیل، پ. 1376. زبان­شناسی اجتماعی. ترجمة م. طباطبایی. تهران: آگه.
حسن­دوست، م. 1393. فرهنگ ریشه­شناختی زبان فارسی. تهران: آثار.
حسنوند عموزاده، ا. 1393. «نسبیت زبانی در واژگانِ خویشاوندیِ گویشِ لکیِ دره­شهر». فرهنگ ایلام، (44 و 45): 138-154.
رضایتی کیشه­خاله، م.  و ا. خادمی ارده. 1387. فرهنگ موضوعی تالشی به فارسی. رشت: دانشگاه گیلان.
رضایتی کیشه­خاله، م. و ر. چراغی .1387. «واژه­شناسی اجتماعی گویش گیلکی». مجلة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، (161): 95-110.
رفیعی جیردهی، ع. 1386. لغت­نامة تالشی. رشت: دانشگاه گیلان.
روح­الامینی، م. 1385. گرد شهر با چراغ. تهران: عطار.
زاهدی، ک. 1388. «خویشاوندی در خانواده و بازتاب آنها در زبان». خانواده­پژوهی، (19): 281-308.
عباسی، ب و ک. کزازی. 1392. «بررسی واژگان خویشاوندی هورامی براساس معیارهای مورداک»، مطالعات زبان و گویش­های غرب ایران، (2): 31-56.
فره­وشی، ب. 1358. فرهنگ زبان پهلوی. تهران: دانشگاه تهران.
فریدی هفت­خوانی، آ. 1389. موسیقی تالشی. رشت: سورة مهر.
کوشک جلالی، ع. 1376. «اصطلاحات خویشاوندی در زبان فارسی، ابهام در معنا و کاربرد واژه­ها». نامة فرهنگستان، (11): 113-130.
منصوری، م و ش. رحمانی. 1394. «نظام واژه­های خویشاوندی در زبان­ها و گویش­های ایرانی». پژوهش­های زبان­شناسی تطبیقی، (10): 157-175.
نصرتی سیاهمزگی، ع. 1386. تالشی­نامه؛ فرهنگ تعبیرات و کنایات تالشی. رشت: ایلیا.
یوسفی نصیرمحله، م. 1384. مسائل جامعه­شناختی گویش تالشی. پایان­نامة کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه گیلان.
یول، ج. 1385. بررسی زبان. ترجمة ع. بهرامی. تهران: رهنما.