ویژگی‌های زبانی و محتوایی دوبیتی‌های عامیانة تالشی جنوبی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان

چکیده

دوبیتی،­ شعر عامیانة چهارمصرعی، متداول­ترین قالب شعری ایرانیان است و آن را بازماندة شعر هجایی دورة ساسانی می­دانند. دوبیتی از دیرباز با موسیقی همراه بوده‌است و این نیز از قدمت آن حکایت دارد. به دوبیتی فهلویات نیز گفته­اند. دوبیتی زبانی عامه‌فهم، وزنی ساده و ساختاری روان دارد و با احساس، اندیشه و زندگی اقوام گره خورده­است. از این‌رو، با بررسی دوبیتی­های هر قومی می­توان به فضای فکری، روحی، واژگانی و زبانی آن قوم پی برد. در این مقاله، بیست‌وچهار دوبیتی از مجموعة چهارصد دوبیتیِ جمع‌آوری‌شدة بخشی از قوم تالش را از نظر زیبا­شناختی، زبانی و محتوایی بررسی می‌کنیم. این دوبیتی­ها نمایندة تمامیِ دوبیتی­های جمع‌آوری‌شده­اند. اغلب دوبیتی­ها دست­مایة موسیقی و آواز بوده­اند، از نظر زبانی متحول شده­اند، و واژه­ها و ترکیب­های قدیمی کمتر در آنها دیده می­شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Linguistic and Content Features of Southern Taleshi Colloquial Couplets

نویسندگان [English]

  • Fereshteh Aliani 1
  • Firouz Fazeli 2
1 PhD Candidate in Persian Language and Literature, University of Guilan
2 (PhD), University of Guian
چکیده [English]

The colloquial couplets consisting of four lines are the most common Iranian poetic form. They are considered as the reminiscent of Sassanid era syllabic poem. Historically, the couplet has been associated with music and this also indicates its antiquity. Couplet, which is also called ‘Fahlaviat’, has an exoteric language, simple rhythm, and fluent structure. It is tied with emotion, thought, and life of peoples. Therefore, through studying the couplets of any people, the intellectual, spiritual, lexical, and linguistic atmosphere of that people could be discovered. In this article, a sample of twenty-four couplets which were selected from among four hundred collected couplets of people from southern Talesh was studied from aesthetic, linguistic, and content perspectives. Most of the couplets have been the material for music and singing, and they have changed linguistically; so that the old words and phrases are seen less among them.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • colloquial poetry
  • Couplet
  • music
  • Song
  • Southern Taleshi
آلیانی، ف. 1393. بررسی ترانه‌ها و انواع آن در تالشی جنوبی، پایان‌نامة کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، رشت: دانشگاه گیلان.
پناهی سمنانی، م­ا. 1376. ترانه و ترانه­سرایی در ایران، تهران: سروش.
حسینی کازرونی، س­ا. 1379. «فهلویات: درآمدی بر دوبیتی­سرایی»، پژوهش‌نامة علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی، (28): 46- 64.
ـــــــــــــــ . 1390. «بیان ادبی شعر و سرایش رباعی و دوبیتی»، تحقیقات تعلیمی و غنایی ادب زبان فارسی، (10): 87- 104.
خانلری، پ. ن. 1373. وزن شعر عامیانة فارسی، تهران: توس.
دست­غیب، ع . 1386. «دوبیتی و ترانه­های ملی»، کیهان فرهنگی، (251): 34- 39.
ذوالفقاری، ح. 1387. «تفاوت کنایه با ضرب­المثل»، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، (10): 33- 109.
ذوالفقاری، ح. و ل. احمدی. 1388. «گونه­شناسی بومی­سروده­های ایرانی»، ادب­پژوهی (7 و 8): 143- 170.
رضایتی کیشه‌خاله، م. 1384. «تاملی دیگر در فهلویات شیخ صفی‌الدین اردبیلی»، گویش­شناسی، (4): 128-146.
ــــــــــــــــ . 1386. زبان تالشی: توصیف گویش مرکزی، رشت: فرهنگ ایلیا.
شفیعی کدکنی، م­ر. 1368. موسیقی شعر، تهران: آگاه.
صادقی، ع ا. 1382. «فهلویات شیخ صفی‌الدین اردبیلی»، زبان­شناسی،‌ (36): 1- 43.
طبیب­زاده، ا. 1382. تحلیل وزن شعر عامیانة فارسی (همراه سیصد قطعه شعر عامیانه و تقطیع آنها)، تهران: نیلوفر.
ــــــــــــــــ . 1389. «بررسی تطبیقی وزن­های کمّی و تکیه­ای در گویش گیلکی»، ادب­پژوهی، (11): 8-30.
فاضلی، ف. 1391. «توصیف سبک ادبی»، ادب­پژوهی، (19): 57-76.
قیس­رازی، ش. 1360.  المعجم فی المعاییر الاشعار  العجم، تصحیح م. قزوینی و مدرس رضوی، تهران: زوار.
ــــــــــــــــ. 1342. منتجب المعجم فی المعاییر الاشعار العجم، به­کوشش ن. شاه‌حسینی، تهران: بی­نا.
کهدویی، م­ک. و م­ر. نجاریان. 1388. «سنگردی­های پَنجشیر و ترانه­های روستایی ایران»، پژوهشنامة ادب غنایی، (12): 105- 128.
ملکی­معافی، ز. 1389.  گردآوری دوبیتی­های تالشی ماسال و تحلیل زبانی و هنری آنها، پایان­نامة کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، رشت: دانشگاه پیام­نور.
میرصادقی، م. 1373. واژه‌نامة هنر شاعری، تهران: کتاب مهناز.
نصرتی سیاهمزگی، ع. 1384. «بررسی ریشه­شناختی چند واژة تالشی»، گزارش گفت­وگو، (16): 161- 165.
وحیدیان کامیار، ت. 1370الف. بررسی منشأ وزن شعر فارسی، مشهد: آستان قدس.
ــــــــــــــــ. 1370ب. حرف­های تازه در ادب فارسی، اهواز: جهاد دانشگاهی.
ــــــــــــــــ. 1375. «کنایه، نقاشی زبان»، نامة فرهنگستان، (8): 55-69.
هدایت، ص. 1383.  نوشته­های پراکنده، تهران: جامه­دران.
ــــــــــــــــ. 1391. ترانه­های ملی ایران، تهران: دفتر پژوهش­های فرهنگی.